آشنایی با قراردادهای آتی

آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات قراردادهای مشتقه
قراردادهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق میشود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی پایه) میگیرند. دارایی پایه میتواند به شکل سهام، کالا، نرخهای بهره، صنعت ساختوساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.
امروزه اوراق مشتقه در قالب چهار نوع قرارداد مشتقه اصلی مورد معامله قرار میگیرند که عبارتند از: الف - قراردادهای آتی (Futures) ب - قراردادهای سلف (Forwards) ج - قراردادهای اختیار معامله (Options) د - قراردادهای معاوضه (Swaps) قراردادهای مشتقه فوق در مکانهای زیر قابل معامله هستند:
بورس اوراق بهادار
بورس کالا
فرابورس (OTC)
انواع قراردادهای مشتقه
قرارداد آتی (Futures Contracts): قراردادی است که در آن دوطرف تعهد میکنند که در یک تاریخ مشخص(تعیین شده طبق ضوابط رسمی بورس) و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام میگیرند و به نوعی نوسانهای شدید قیمت کالا در آینده را کاهش میدهند. در این نوع قرارداد، پول، کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمیشود ولی هر دوطرف معامله برای حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعهای به اتاق پایاپای بهعنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد میسپارند. برخی از قراردادهای آتی، قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند لذا این نوع قراردادها بهعنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار میگیرند.
پیمان آتی (Forward Contracts): اصطلاحی که سازمان بورس بهکار میبرد: قراردادی است که در آن دوطرف تعهد میکنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی بورس) یا یک قیمت مشخص (توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قراردادها در بازارهای آشنایی با قراردادهای آتی غیررسمی یا خارج از بورس صورت میگیرند و معمولا بهعلت اعتبار بالای دوطرف معامله، کل مبلغ در زمان تحویل کالا در سررسید پرداخت میشود.
قراردادهای سلف: قراردادی است که در آن دو طرف تعهد میکنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است) و با یک قیمت مشخص (توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص (توافقی است) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد در بازار غیررسمی(خارج از بورس) در کشورهای اسلامی صورت میگیرد. در این قراردادها کل مبلغ مورد معامله ابتدا به تحویلدهنده کالا پرداخت میشود، یعنی تحویلدهنده آشنایی با قراردادهای آتی کالا در ابتدا پول را میگیرد و در سررسید، کالا را تحویل میدهد. معاملات سلف به نوعی در شمار قراردادهای آتی قرار میگیرند. البته میان معاملات سلف و قراردادهای آتی تفاوتهایی وجود دارد. از آنجا که معاملات سلف در اغلب کشورها در خارج از بورس انجام میشود، فاقد استانداردهای لحاظ شده در قراردادهای آتی هستند. بنابراین دوطرف معامله میتوانند قرارداد را به نحو دلخواه و براساس نیاز خود بهصورت توافقی تنظیم کنند. در معاملات آتی، اتاق پایاپای (نهاد تسویه) وجود دارد که مبلغی را بهعنوان ودیعه از هر دوطرف در هنگام عقد قرارداد دریافت میکند، درحالیکه در قرارداد سلف، اتاق پایاپای موجود نیست و هر طرف مستقیما نسبت به دیگری مسئول است. قراردادهای آتی در بورس کالا، تحت مقررات و نظارت کمیته معاملات است اما بازارهای سلف تحت مقررات و ضوابط خاصی نیستند.
قراردادهای استصناع: قراردادی است که در آن دوطرف تعهد میکنند که در یک تاریخ مشخص (توافقی است) و با یک قیمت مشخص (توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص(توافقی است) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولا نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد در بازار غیررسمی (خارج از بورس) در کشورهای اسلامی صورت میگیرد. در این قرارداد کل مبلغ موردمعامله بهصورت قسطی تا سررسید به تحویلدهنده کالا پرداخت میشود.
قراردادهای معاوضهای (Swap Contracts): قراردادی است که در آن دوطرف متعهد هستند که برای مدت مشخص(توافقی است)، دو دارایی یا منافع حاصله از دو دارایی را با کیفیت مشخص(توافقی است) به نسبت تعیین شده، معاوضه کنند. پس از سررسید قرارداد دو دارایی یا منافع این دو دارایی به صاحبان اولیه آنها برمیگردد. این داراییها میتوانند فیزیکی مثل گندم، طلا، نفت، چوب و. یا مالی مثل اوراق قرضه، مشارکت، وامو. باشند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. این قرارداد بهصورت غیررسمی(خارج از بورس) انجام میگیرد.
اوراق اختیار خرید
قراردادهای اختیار خرید (Call Option): قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار خرید) پس از پرداخت مبلغی مشخص(تعیینشده توسط بازار رسمی بورس) به فروشنده اختیار، این حق را پیدا میکند که تا زمانی مشخص(تعیینشده توسط بازار رسمی بورس)، دارایی رسمی مشخص را با کیفیت مشخص با قیمت مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) اگر بخواهد از فروشنده اختیار، خریداری کند. این صرفا یک حق یا امتیاز خرید است نه اجبار. فروشنده اختیار خرید تا زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا نکرده، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار خرید اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد. بهعبارتی دیگر، خریدار اختیار خرید دارای یک حق است و فروشنده اختیار خرید در زمان اجرای این حق دارای تعهد میشود. این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار خرید تلقی میشود. صاحب اختیار خرید (خریدار) فکر میکند که قیمت دارایی بالا میرود و فروشنده آشنایی با قراردادهای آتی اختیار خرید فکر میکند که قیمت دارایی پایین میآید. این قرارداد بهصورت رسمی در بورسهای دنیا روی داراییهای واقعی و مالی معامله میشود. چنانچه صاحب اختیار به دلایل قیمتهای بازار، از حق خود استفاده کند، حالتی ایجاد میشود که به آن درون پولی (in The money) اطلاق میشود.
قراردادهای اختیار فروش(Put option): قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار فروش) پس از پرداخت مبلغی مشخص (تعیینشده توسط بازار رسمی بورس) به فروشنده اختیار، این حق را پیدا میکند که تا زمان مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) دارایی مشخص را با کیفیتی مشخص با قیمتی مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) اگر بخواهد به فروشنده اختیار بفروشد. این صرفا یک حق یا امتیاز فروش است نه اجبار. فروشنده اختیار فروش تا زمانی که خریدار اختیار فروش حق خود را اجرا نکرده، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار فروش، حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار فروش اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد. بهعبارتی دیگر، خریدار اختیار فروش دارای یک حق است و فروشنده اختیار فروش در زمان اجرای این حق دارای تعهد میشود. این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار فروش تلقی میشود. صاحب اختیار فروش(خریدار) فکر میکند که قیمت دارایی پایین میرود و فروشنده اختیار فروش فکر میکند که قیمت دارایی بالا میرود. این قراردادها بهصورت رسمی در بورسهای دنیا روی داراییهای فیزیکی و مالی معامله میشوند.اگر قرارداد اختیار معامله بهگونهای بسته شود که دارنده برگه بتواند در هر زمان (پیش از سررسید نهایی) از حق خود استفاده کند، آن را «اوراق آمریکایی» و اگر در برگ قرارداد این جمله قید شده باشد که دارنده تنها در زمان انقضا میتواند از آن حق استفاده کند، آن را «اوراق اروپایی» مینامند. گواهی اختیار معامله قابل معامله در بازار دست دوم (بورس) نیز هست.
جزئیات خبر
قرارداد آتی سبد سهام در بورس اوراق بهادار آشنایی با قراردادهای آتی آشنایی با قراردادهای آتی ایران بهعنوان یک ابزار جدید معرفیشده است و هنوز شروع اولیه آن محسوب میشود.
این ابزار از سبدی که شامل سهام ۳۰ شرکت بزرگ است تشکیل و با نوسانات قیمتی آنها همجهت شده است. مزایای قرارداد آتی سبد سهام زیاد است به همین دلیل طرفداران فراوانی در بورس دارد.
همچنین خریدوفروش آن بهطور کاملاً قانونی انجام میگیرد. در ادامه به سازوکارها و چگونگی معامله آن میپردازیم.
مفهوم قرارداد آتی
برای اینکه بدانیم قرارداد آتی سبد سهام به چه معناست باید ابتدا با مفهوم قرارداد آتی آشنا شویم.
این قرارداد بهعنوان قراردادی شناخته میشود که در آن فروشنده و خریدار تصمیم میگیرند در آینده و در یک تاریخ معین مقدار کالای مشخصشده را با یک قیمت معلومی معامله کنند.
این قرارداد بهگونهای به نفع آشنایی با قراردادهای آتی دو طرف است؛ زیرا هم خریدار باید در زمان مشخصشده وجه را در مقابل دریافت کالا پرداخت کند و از آنطرف هم فروشنده باید در مقابل دریافت وجه کالا را در زمان معینی تحویل خریدار دهد.
به زمانی که فروشنده باید کالا را به خریدار تحویل دهد و در مقابل فروشنده وجه را به فروشنده تاریخ سررسید میگویند.
در ادامه شاید برای شما سؤالاتی در این زمینه پیش بیاید:
- برای انجام این معامله که در آن فروشنده باید کالا را در زمان معینشده تحویل دهد و خریدار وجه را در تاریخ مشخصشده پرداخت کند چه تضمینی وجود دارد؟
- چه دلیلی وجود دارد که معاملهای بهعنوان قرارداد آتی بین فروشنده و خریدار صورت بگیرد.
- سود و زیان فروشنده و خریدار چه زمانی اتفاق میافتد.
در ادامه به این سؤالات پاسخ میدهیم.
قرارداد آتی سبد سهام چیست؟
با توضیحاتی که ذکر کردیم با مفهوم قرارداد آتی بهطور کامل آشنا شدید. حال نیاز است با مفهوم قرارداد آتی سبد سهام آشنا شوید که یکی از ابزارهای جدید بورس ایران است.
در قرارداد آتی سبد سهام دارایی که مورد معامله قرار میگیرد از ۳۰ شرکت بزرگ بازار تشکیلشده است. همچنین میتوانید در تصویر زیر نام سهام این شرکتها را مشاهده کنید.
سبد پایه به دارایی پایه قرارداد از سبد سهام میگویند که در قرارداد آتی سبد سهام قرار دارد.
در جدول بالا قیمت سهام هر شرکت در بازار بهطور کامل مشخص است. همچنین ارزش روز آنها نیز بهراحتی قابلمحاسبه است. بهطوریکه با چند معادله ساده میتوانید پرتفوی آن را به دست آورید.
تغییرات قیمتی جسی ۷۱۲ که همان نماد قرارداد آتی سبد است با تغییرات میانگین سهام این سبد متناسب است.
با فهمیدن این مفهوم واضح است که اگر ارزش این سبد افزایش یابد نماد جسی نیز افزایش مییابد. در مقابل نیز اگر کاهش یابد جسی ۷۱۲ نیز باید کاهش یابد، چون نماد جسی ۷۱۲ با تغییرات میانگین سهام سبد رابطه مستقیم دارد.
سرمایهگذارانی که بازار را تا حدودی پیشبینی میکنند، میتوانند با فراگیری این مفهوم و استفاده ابزاری از آن به سود قابلملاحظهای دست یابند.
مهمترین مزیت قرارداد آتی دوطرفه بودن آن است. این مفهوم به این معناست که ابتدا شما پیشبینی میکنید نماد جسی ۷۱۲ رشد قیمت دارد و همانند دیگر معاملات عادی، در ابتدا آن را خریداری سپس به فروش میرساند.
در مقابل اگر شما افت ارزش قیمت سهام موجود در سبد را پیشبینی کردهاید، میتوانید از این قضیه به نفع خود استفاده کنید. به این صورت که سهام خود را بفروشید و آن را دوباره زمانی که سهام در پایینترین قیمت قرار گرفت خریداری کنید. اختلاف قیمت این دو سود حاصله برای شما منظور میشود.
یکی دیگر از مزیتهای قرارداد آتی این است که میتوانید در زمان پیشبینی افت قیمت آن را ابتدا بفروشید. سپس در کمترین ارزش خریداری کنید. با این کار میتوانید به سود قابلملاحظهای دست یابید.
خریدوفروش قرارداد آتی سبد سهام چگونه است؟
اولین نماد از ابزار قرارداد آتی سبد سهام همین معاملات نماد جسی ۷۱۲ است که بهعنوان بر خط در تاریخ بورس سهام ایران آشنایی با قراردادهای آتی شناخته میشود و معاملات آن بهصورت آنلاین انجام میپذیرد.
شما باید در زمانی که کاهش ارزش جسی ۷۱۲ را پیشبینی کردهاید، پوزیشن فروش (short) بگیرید. این بدان معناست که باید ابتدا سهام خود را بفروشید سپس همان مقدار را خریداری کنید با این کار تعهد خود را ببندید.
در زمانی که افزایش ارزش نماد جسی ۷۱۲ را پیشبینی کردهاید باید برعکس پوزیشن فروش سهام خریداری کنید که به آن موقعیت خرید (long) میگویند. در این صورت با افزایش قیمت شما سود خواهید کرد.
قراردادهای آتی تا یک تاریخ معینی اعتبار دارند که به آن تاریخ سر رسید میگویند. بهعنوانمثال اگر اعتبار در نماد جسی ۷۱۲ تا تاریخ ۲۰ اسفندماه ۱۳۹۷ باشد؛ باید سرمایهگذار به تعهدی که بسته عمل کند؛ ولی اگر سرمایهگذار تا این تاریخ موقعیت تعهدی بازداشته باشد به این معنا که سهامی فروخته ولی خریداری نکرده و یا خرید کرده ولی نفروخته است.
باید تا تاریخ مشخصشده تعهد خود را ببندید. اگر سرمایهگذار تا تاریخ سررسید به تعهد خود عمل نکند باید خریدار پول خود را به فروشنده و در مقابل فروشنده باید سهام خود را تحویل دهد.
بهطورکلی بهندرت این مورد در قرارداد آتی سهام به چشم میخورد و کمتر سرمایهگذاری وجود دارد که تا تاریخ سررسید قرارداد خود را باز نگه دارد و معمولاً سرمایهگذاران تعهد خود را میبندند.
زمانی که شما به تعداد یک قرارداد به فروش میرسانید و یا آن را خریداری میکنید، در واقع یک پرتفوی تشکیلشده از سهام جدولی که در بالا آوردهایم معامله کردهاید. با انتخاب پوزیشن خود که ممکن است خرید و یا فروش باشد میتوانید سود یا زیان خود را بهصورت روزانه دریافت کنید.
محاسبه سود و زیان قرارداد آتی سبد سهام
برای اینکه بتوانید سود و زیان قرارداد آتی سبد سهام را حساب کنید باید با چند اصطلاح رایج آشنا شوید.
در قرارداد آتی سبد سهام هر قرارداد شامل چند سبد است. در نماد جسی ۷۱۲ این عدد به ۸۰۰۰ سبد سهام پایه میرسد، یعنی هر قرارداد آن شامل ۸۰۰۰ است.
اگر شما ۱ سفارش را وارد سامانه معاملات کنید و قیمت جسی ۷۱۲ را در سایت TSETMC برابر با ۸۶۰۰ در نظر بگیریم، درنتیجه ارزش معاملات به این شکل میشود:
68.8 میلیون ریال = ۸۰۰۰*۸۶۰۰
بااینحال اگر شما نماد جسی ۷۱۲ را بهصورت بر خط خریداری کرده باشید به 68.8 میلیون ریال پول برای معامله احتیاج دارید.
اهرمی بودن قراردادهای آتی یکی دیگر از مزیتهای اساس آن است. این بدان معناست که شما با موجودی حساب ۲۰% از ارزش معامله را با انتخاب پوزیشن خرید و یا فروش مشخص کنید.
اصطلاح وجه تضمین به اهرمی بودن قرارداد آتی اشاره دارد. وجه تضمین در نماد جسی ۷۱۲، بیست درصد است. به این معنی که باید در حساب شما ۲۰% ارزش بازار آن قرارداد موجودی داشته باشید.
همانطور که قبلاً محاسبه کردیم یک قرارداد جسی ۷۱۲ به قیمت 68.8 میلیون ریال است در نتیجه، باید شما ۲۰% این مبلغ که 13.760 میلیون ریال است را در حساب خود داشته باشید.
با فهمیدن اهرمی بودن قراردادهای آتی، سهم سود و زیان خریدوفروش قرارداد آتی سبد با وجه تضمین ۲۰% نیز ۵ برابر میشود. این بدان معناست که با یکپنجم مبلغ میتوانید معاملات خود را انجام دهید.
قیمت جسی ۷۱۲ با نوسانات موجود در بازار به دو صورت به دست میاید:
۱) اگر شما دارای پوزیشن فروش هستید قیمت جسی ۷۱۲ افت پیدا میکند و به مبلغ ۷۱۰۰ ریال میرسد، در نتیجه سود حاصله شما بهصورت زیر محاسبه میشود:
۱۲ میلیون ریال = ۸۰۰۰عدد*(۷۱۰۰-۸۶۰۰)
با اینحال شما با سرمایه اولیه 13.760 میلیون ریال میتوانید ۱۲ میلیون ریال سود کسب کنید که بازده این معامله ۸۷ درصد است. اهرمی بودن قرارداد آتی سبد سهام در اینجا بهطور کامل ملموس است.
۲) حال اگر قیمت جسی ۷۱۲ به ۹۵۰۰ ریال افزایش یابد در این حالت شما باید موقعیت فروش را اتخاذ کنید، در نتیجه سود شما بهصورت زیر محاسبه میشود:
۷۲۰۰۰۰۰ ریال = ۸۰۰۰*(۹۵۰۰ – ۸۶۰۰)
با یک تفریق ساده (۷۲۰۰۰۰۰ – ۱۳۷۶۰۰۰۰) متوجه خواهید شد که ۵۲ درصد زیان کردهاید.
بورس برای اینکه بیشازاندازه زیان نکنید حداقل وجه تضمین را در قراردادهای آتی سبد سهام خود تعریف کرده است.
با این کار هر فردی مجاز به تحمل زیان تا حد تعریفشده است. اگر از وجه تضمین تعیینشده بیشتر زیان کردهاید باید حساب خود را به آن برسانید.
وجه تضمین در قرارداد های بازار آتی
وجه تضمین در قرارداد آتی مقدار سرمایه موردنیاز برای ورود به معاملات آتی است که بخشی از ارزش کل قرارداد را شامل میشود. وجه تضمین برای مالک یک ابزار مالی است که برای جلوگیری از امتناع تعهد قرارداد، در اختیار خود که معمولاً کارگزاری خود یا بورس است قرار میدهد تا بخشی یا همه ریسک اعتباری را که مالک برای طرف قرارداد خود از معامله به وجود میآورد، حفظ کند. معاملات در بازار آتی و بازار سهام فرق دارد، در معاملات سهام شما با توجه به میزان داراییتان قرض میگیرید مثل یک وام که به آن وجه تضمین اولیه موردنیاز گفته میشود. آشنایی با وجه تضمین برای معاملهگر و معاملات قراردادهای آتی لازم و ضروری است.
تفاوت وجه تضمین اولیه و وجه تضمین لازم در قرارداد آتی
وجه تضمیناولیه در طی زمان ثابت نبوده و در حال تغییر است. حداقل وجه تضمین، ۷۰ درصد وجه ضمانت معین میشود. حداقل وجه تضمین قرارداد آتی درصدی از که وجه تضمین اولیه است ک با توجه به کاهش موجودی حساب منجر به صادر شدن اخطاریه افزایش وجه تضمین میشود.
در وجه تضمیناولیه ارزش معامله برابر است با قیمت اختیار موردنظر ضربدر اندازه قرارداد.
برای معامله در این قرارداد باید جهت ثبت سفارش خرید، ارزش معامله و کارمزدهای مربوط را در حساب خود داشته باشید اما ازآنجاییکه فروشنده تعهد لازم را در قبال خرید دارد، مشتری باید برای ثبت سفارش خود، مبلغی برای وجه تضمیناولیه را در حساب خود داشته باشد. این مبلغ ممکن است در روزهای مختلف تغییر کند زیرا این مبلغ توسط بورس محاسبه و در تابلو معاملاتی مشاهده میشود. وجه تضمیناولیه فقط برای سفارشات فروشی کاربرد دارد درواقع موقعیتهای باز فروش محسوب میشود.
در وجهتضمین لازم با توجه به پایان یافتن جلسه معاملاتی، بورس مبلغ نهایی وجه تضمین را تحت عنوان وجهتضمین لازم برای انجام تعهد محاسبه میکند و در سامانه معاملاتی اعلام میکند. درنتیجه با توجه به مبلغی که هرروز اعلام میشود مشتری باید حداکثر ۷۰ درصد از مبلغ اعلامشده را در حساب خود داشته باشد که به آن وجهتضمین اضافی یعنی میزان افزایش در وجهتضمین لازم که باهدف حفظ وجه در موقعیتهای ناشی از نوسانات قیمت است. زمانی که وجهتضمین مشتری کمتر از حداقل وجه تضمین شود، مشتری توسط کارگزاری اخطاریه افزایش وجه تضمین دریافت میکند و بعد از دریافت اخطاریه حداکثر تا یک ساعت بعد از آغاز معامله روز بعد، مشتری باید وجه تضمینی جبرانی را بهحساب خود واریز کند. این اخطار برای افزایش وجه تضمین صادر میشود و کارگزار باید این اخطار را به اطلاع مشتری برساند. اگر مشتری نتواند برای بستن موقعیت تعهد خود وجهتضمین لازم را واریز کند، با توجه به پایان رسیدن مهلت مشتری کارگزار اقدام به بستن تمام یا بخشی از موقعیتهای مشتری میکند.
موقعیت تعهد خریدوفروش
ابتدا باید مشتری خرید یا فروش، به کارگزاری مراجعه کند و پس از بررسی سفارش مشتری آن را وارد سامانه معاملاتی بورس کالا کند و مشخصات مشتری را ثبت و تعداد قرارداد و قیمت قرارداد را مشخص کند تا بتواند معامله قرارداد آتی انجام دهد. کسی که در قرارداد آتی، قراردادی را به فروش میرساند و دارایی یا کالا را بر اساس قوانین استاندارد در بورس و مشخص کردن زمان تحویل خود را متعهد به انجام معامله میکند، موقعیت تعهدی فروش دارد و این فرد باید این قرارداد را تا زمان معینشده، موقعیت خود را حفظ کند و آن دارایی یا کالا را تحویل خریدار دهد همچنین فرد خریدار در قرارداد آتی خود را متعهد به خرید دارایی یا کالا در تاریخ مشخصشده میکند و تا زمان سررسید باید موقعیت خود را حفظ کند و دارایی را خریداری کند.
وجه تضمین در بازار جبرانی
بازار جبرانی بازاری است که در آن معاملهگران باید برای بستن موقعیتهای لازم اقدام به خارج شدن از معامله از وضعیت کالمارجین انجام دهند که بعد از جلسه معاملاتی عادی برگزار میشود.
بنابراین معاملهگران برای مدیریت سرمایه خود لازم است که قبل از اتمام معامله در بازار آتی با واریز وجه بهحساب خود و خارج شدن از موقعیتهای کال مارجین و یا رفتن به بازار جبرانی با پیشبینی درست از روند و تغییرات بازار تصمیمگیری کنند.
معاملات فیوچرز Futures چیست و چطور باعث افزایش سود می شوند؟
قراردادهای آتی یا معاملات فیوچرز چیست و آیا در بازار ارز دیجیتال و بیت کوین نیز کاربرد دارد؟
معاملات فیوچرز که به آنها معاملات آتی یا Trading Futures نیز گفته می شود، یک قرارداد یا توافق نامۀ قانونی است که در زمان امضای قرارداد، معامله گران قیمتی توافقی برای خرید یا فروش یک کالا، یا مقدار مشخصی از یک محصولِ تولیدی و یا یک آیتم مالی را تعیین میکنند. در واقع این قیمت را با بهای معینی برای تاریخ مشخصی در آینده یا قبل از تاریخ مشخص شده در آینده، برآورد میکنند.
کالا یا ابزاری که طبق قراردادهای آتی تحویل میشود، لازم است از لحاظ کیفیت و کمیت مشمول استاندارد بوده و زمان، قیمت و مکان داد و ستد آن نیز از پیش مشخص شده باشد. زمانی که به تاریخ مورد نظر قید شده در قرارداد برسید، معامله بر پایه قیمتی که در قرارداد توافق شده، انجام میگردد.
امکاناتی که در معاملات آینده تعبیه شده به افراد امکان میدهد ریسک مربوط به مشاغل اصلی خود را کاهش دهند. شما میتوانید با معاملات فیوچرز در مورد خرید یا فروش قراردادهای سهام، در برابر تغییر نرخ بهره از سرمایه خود محافظت کنید. شما میتوانید با خرید یا فروش یک قرارداد ارزی، در برابر واریانس مبادله ارز که بر میزان پس انداز حساب مالی شما تأثیر میگذارد، از معامله خود در برابر خطر احتمالی، محافظت نمایید.
چه مواردی مشمول معاملات آتی میگردند؟
معاملات فیوچرز یا قراردادهای آتی استاندارد، بوسیله کالاهای متنوع و مبادلات آتی تعریف شده است. بسیاری از “کالاها” وجود دارند که قراردادهای آینده مربوط به آنها هستند و به آنها commodity گفته میشود. تقریباً برای هر کالایی میتوان قرارداد آتی را تعریف کرد.
به عنوان مثال، برخی از مواد غذایی، سوخت های مختلف، فلزات گرانبها، اوراق بهادار، انواع ارز و حتی برخی از محصولات دور از تصور مانند تراشه های نیمه هادی، از محصولاتی است که با معاملات فیوچرز مورد معامله واقع میشوند.
کالاهای معمولی شامل مواد غذایی (از قبیل کالاهای اساسی مانند گندم، شکر، ذرت، سویا، برنج، چای)، فلزات گرانبها (از جمله طلا، نقره، مس و غیره)، ارز (مانند دلار، یورو، فرانک سوئیس، ین و غیره)، فهرست سهام ( به عنوان مثال کارخانجات تولیدی و داروسازی)، محصولات مالی (مانند اوراق بهادار خزانه داری) و حتی برخی از کالاهای بسیار ویژه مانند قطعات الکترونیک برای محافظت در برابر نوسانات نرخ بهره پیش فروش میشوند.
برخی از داستان های معاملات بزرگ آتی نشان میدهد که چگونه با پیش بینی درست آینده میتوان ثروت عظیمی را حاصل کرد و یا بدون تحلیل کافی از دست داد.
اگر در بازار ارز های دیجیتال تازه وارد هستید و میخواهید تمامی مفاهیم و نکات مربوط به این بازار را بشناسید و یک سرمایه گذاری موفق داشته باشید پیشنهاد می کنیم از دوره ارز دیجیتال استفاده نمایید.
ویژگیهای معاملات فیوچرز کدامند؟
قراردادهای آتی به طور معمول در بازارهای معاملات مالی، ویژگیهای خاص خود را دارند که آنها را از دیگر معاملات متمایز میکند، تعدادی از این خصوصیات در زیر آمده است:
مدیریت خطر یا ریسک: معاملات فیوچرز میتوانند به عنوان حفاظی در مقابل ریسکهای احتمالی معاملات استفاده شوند. این نوع معامله برای برخی از معامله گران از جمله کشاورزان مطلوب است، آنها محصولات خود را پیش فروش میکنند، برای آنکه اطمینان خاطر حاصل کنند که پس از برداشت محصول از ریسک پایین آمدن قیمت در امان هستند. این نوع معامله همان قرارداد آتی است که ریسک بالا در پایین رفتن قیمت را از بین میبرد.
استفاده از اهرم: اهرم یا Leverage، قابلیتی است که در قراردادهای آتی کاربرد دارد. برای نمونه فرض کنید یک معاملهگر با اهرم 1:2، میتواند تا دو برابر اعتبار خود سهام یا اوراق قرضه را با قرارداد آتی خریداری نماید. پس در اینصورت تا دو برابر نیز سود خواهد کرد ولی توجه داشته باشید در محاسبات اشتباه، ضرر او نیز دو برابر خواهد شد.
دیگر ویژگی های معاملات آتی کدامند؟
استفاده از پوزیشن فروش: در قراردادهای آتی امکان به کارگیری از پوزیشن شورت یا Short، برای معامله فروش یا Sell وجود دارد. در حالتی که یک معاملهگر پیش بینی کند که کالایی با نزول قیمت مواجه است و یا به عبارتی ارزش یک دارایی رو به کاهش خواهد رفت، او قادر خواهد بود با استفاده از پوزیشن فروشِ قرارداد آتی، سود مطلوبی را کسب نماید.
جذب کردن نقدینگی: استفاده آشنایی با قراردادهای آتی از معاملات فیوچرز میتواند راه حلی برای جذب کردن نقدینگی به حساب آید. معاملات آتی میتواند سرمایههای سرگردانِ معاملهگران را در بازارهای مالی از جمله بازار بورس و بازار ارز به کار گیرد.
دارایی های گوناگون: در برخی شرایط امکان دارد که معامله واقعی بعضی از کالاها برای معامله گران سخت باشد. به طور نمونه در نظر بگیرید که یک فرد آشنایی با قراردادهای آتی معاملهگر در نظر دارد که ده ماشین سنگین را خریداری کند، در این صورت تحویل این محصول عظیم به صورت فیزیکی و فروش دوباره آن به شخص دیگری کاری عبث به نظر میآید. در چنین موقعیتی بهترین کار استفاده از معاملات آینده خواهد بود.
مشخص کردن قیمت: در برخی از بازارهای مالی که انجام معامله در آنها به صورت واقعی و فیزیکی سخت است، قیمت یا بهای موضوع معامله با عقد قراردادهای آتی مشخص میشود.
سودمندی های معاملات آینده کدامند؟
– سرمایه گذاران می توانند از قراردادهای آتی استفاده کنند تا قیمت یک دارایی اساسی را پیش بینی کنند.
– شرکت ها میتوانند قیمت مواد اولیه یا کالاهایی را که میفروشند هدج کنند تا در برابر حرکات نامطلوب قیمت محافظت شوند.
– در معاملات فیوچرز ممکن است فقط نیاز به واریز بخشی از مبلغ قرارداد توسط یک کارگزار داشته باشد و لازم نباشد همه مبلغ را پرداخت کند.
نکات منفی قراردادهای آتی کدامند؟
– این خطر برای سرمایه گذاران وجود دارد که به دلیل استفاده از اهرم های آتی، میتوانند بیش از مبلغ سرمایه اولیه را از دست بدهند.
– سرمایه گذاری در معاملات فیوچرز ممکن است از حرکت قیمت به سوی قیمت های مطلوب جلوگیری کند.
– معاملات مارجین یا حاشیه ای میتواند یک شمشیر دو لبه باشد، به این معنی که میزان سود برای معامله گران تقویت میشود، اما احتمال دارد زیان های زیادی نیز به همراه داشته باشد.
مدیریت ریسک چگونه قراردادهای آتی را پوشش میدهد؟
معاملات فیوچرز برای خریدار و فروشنده این امکان را فراهم میکند که بتوانند خود را از پیشامد خطرات احتمالی که ممکن است در آینده کالاهای مورد نظرشان را در برگیرد، حفظ کنند. به عنوان مثال یک شرکت میتواند با استفاده از پوزیشن لانگ Long کالای خاصی را که تمایل دارد، خریداری کند. این شرکت میتواند با معاملات آینده، کالایی را خرید کند تا نیاز خود به آن کالا را برآورده نماید.
مثالی از معامله خرید آتی آن است که شرکتی برای 6 ماه آینده خود نیاز به چند تن آهن دارد، در حال حاضر هر کیلو آهن 11000 تومان قیمت دارد، شرکت با یک قرارداد خرید آتی آهن مورد نیاز خود را به قیمت هر کیلو 10000 تومان میخرد. بدین سان این شرکت با یک قرارداد خرید آتی، ریسک افزایش قیمت را خنثی مینماید.
مثالی از قرارداد فروش آتی آن است که یک تولید کننده، میخواهد در آینده چندین تن آهن را به مشتری خود بفروشد، هم اکنون آهن کیلویی 11000 تومان قیمت دارد، این شرکت به عنوان فروشنده نمیداند که در شش ماه آینده، آهن چه قیمتی خواهد داشت، به همین دلیل چندین تن آهن را به مشتری خود به قیمت کیلویی 10000 تومان به فروش میرساند. از این طریق این شرکت ریسک کاهش قیمت آهن را از خود دور مینماید.
در این دو مثال میبینیم که یکی از دلایل عمده در عقد معاملات فیوچرز، نداشتن اطمینان معامله گران از اتفاقات آینده و حفظ کردن سرمایه شان از بالا و پایین رفتن قیمت میباشد. با عقد این قراردادها، ریسک قراردادهای بین خریدار و فروشنده کاهش مییابد.
نقش سفته بازی در بازار قراردادهای آتی چیست؟
یک شخص تجاری، به عنوان نمونه یک کشاورز یا یک صادرکننده، امکان دارد آینده مالی خود را در معرض خطر ببیند. برای جبران این ریسک، آنها میتوانند با یک قرارداد آتیِ خرید یا فروش، از دارایی خود محافظت کنند.
هر سرمایه ای که در بازار نقطهای یعنی بازار واقعیِ فعلی ایجاد کنند یا از دست بدهند، میتوانند در بازار مالی از دست بدهند و یا تامین کنند تا اختلاف پیش آمده را جبران کنند. به عمل این اشخاص هِدج کردن یا hedging گفته میشود، اینها افرادی هستند که برای محافظت از خود در برابر ضرر مالی یا سایر شرایط نامطلوب دنبال راه حلی هستند.
از طرف دیگر، شما می توانید بدون داشتن مشاغل تجاری، توسط معاملات آتیِ قراردادهای خرید یا فروش، خریداری و یا فروش خود را به انجام رسانید. به عنوان مثال، اگر اعتقاد دارید که امسال نرخ بهره بالا میرود، می توانید قراردادهای آتی اوراق قرضه دولتی خود را با پوزیشن شورت بفروشید.
به یاد داشته باشید که با بالا رفتن نرخ بهره، بهای اوراق قرضه کاهش می یابد و بنابراین اگر درست عمل کرده باشید، میتوانید با درگیر کردن سپرده خود در معاملات فیوچرز، سود عظیمی برای خود بسازید.
گروهی از افراد که هِدج نمیکنند، اما در بازار برای گرفتن سود وارد معامله میشود، سفته بازها یا speculators هستند. نسبت هدج کاران به سفته بازان تقریبا 3 : 1 است. سفته بازان برای اطمینان از وجود فعال و بازارهای نقدینگی بسیار مفید هستند.
مفهوم معاملات فیوچرز در بازار ارز دیجیتال چیست؟
تا به حال دیدیم که قراردادهای آتی بیشتر در حوزه کالاهای فیزیکی بکار گرفته میشوند. البته در حال حاضر معاملات آتی پای خود را به دنیای ارز دیجیتال باز کرده است.
به طور نمونه معاملات آینده بیت کوین، نمونه ای از قراردادهای آتی است که در آن معامله گران قادرند حتی بدون آنکه بیت کوینی در دست داشته باشند، مستند بر پیشبینی خود از قیمت آینده این ارز، برای خرید یا فروش آن اقدام میکنند. در حقیقت بستن قراردادهای آتی بیت کوین با تکیه بر معاملات پر خطر مالی که به آن سفتهبازی یا Speculation گفته میشود، انجام پذیر خواهد بود.
بهتر است با طرح یک مثال، با تاثیر قرارداد آتی بیت کوین آشنایی با قراردادهای آتی بیشتر آشنا شویم. تصور کنید دو معامله گر برای مصون ماندن از ریسک بالا و پایین رفتن قیمت، یک قرارداد آتی امضا نمایند.
بررسی بورس کالای ایران | انواع قرارداد در بورس کالا و مراحل خرید و فروش
معاملات در بازار بورس ایران در چند سال اخیر رشد بیسابقهای داشته است و به رغم عقاید عموم که معمولا بیاعتماد به بورس صحبت میکنند، افراد بسیاری توانستهاند از این راه نه تنها به حفظ قدرت خرید خود بپردازند، بلکه به درآمدهای خوب و بعضا کلان نیز برسند. بازار بورس انواع مختلفی دارد که از محبوبترین انواع آن میتوان به بازار بورس کالا اشاره کرد. بورس کالای ایران یکی از بازارهای سازمانیافته در کشورمان است که درصد زیادی از عرضهکنندگان، کالاهای خود را در این بازار عرضه میکنند.
در این بازار بهطور منظم تمامی کالاها توسط کارشناسان مورد بررسی قرار میگیرند و برای خریداران قیمتگذاری میشوند. در بازار بورس کالای ایران اغلب کالاهایی مانند فلزات، برنج، گندم و دیگر کالاهای خام دادوستد میشوند. در ادامه این مطلب با مزایای ورود به بورس کالا و نحوه معامله در بورس کالا بیشتر آشنا خواهیم شد. البته باید خاطر نشان کنیم که مواردی که در این مقاله میآیند، جهت فراهم کردن مقدمات ورود به بورس کالا هستند و برای داشتن یک طرح کلی از ۱. ماهیت بورس کالا و ۲. نحوه دقیق خرید از آن و نیز آشنایی با دیگر بازارهای سرمایه (بورس، فرابورس، بورس انرژی) میتوانید از دوره جامع آموزش بورس ما استفاده نمایید.
بررسی کوتاه تاریخچه بورس کالا در ایران
بورس کالا در تمامی کشورهای دنیا از قرن ۱۹ به دلیل پاسخگویی به نیازهای اجتماعی مردم طرفدار پیدا کرد. بورس کالا در ایران در آذر ماه سال ۱۳۸۵ با ادغام شدن بورس کالای کشاورزی و بورس فلزات تشکیل شد. با این حال پس از بررسیهای لازم و پذیرهنویسی مجمع عمومی، بازار بورس کالای ایران از سال ۱۳۸۶ شروع به کار کرد. این بازار بورس در برخی از کشورهای خارجی بیش از یک قرن قدمت دارد. از این موارد میتوان به بازار بورس کالای نیویورک اشاره کرد که حدود ۱۳۰ سال قدمت دارد.
مزایای معامله در بورس کالا
بورس کالا به دلیل مزایا و قابلیتهای بسیاری که دارد در میان مردم محبوب شده است. همانطور که گفته شد، این بازار بیشتر برای فروش مواد اولیه استفاده میشود که نزد تولیدکنندگان طرفدار بسیاری دارد. یکی از مزایای معامله در بورس کالا در ایران وجود بازاری سازمانیافته و منسجم برای دادوستد است که در آن تمامی قیمتها شفاف هستند و همچنین مراحل خرید و فروش در بورس کالا چندان سخت نیستند. از دیگر مزایای ورود به بازار بورس کالای ایران میتوان به موارد زیر اشاره کرد .
یکی از بهترین مزایای خرید از بورس کالا اعتماد میان خریدار و فروشنده است. این اعتماد و امنیت معامله در بورس کالا به دلایل مختلفی بهوجود آمده است که از آنها میتوان به بررسی اصالت کالا طی چندین مرحله اشاره کرد. سازماندهی مناسب بازار بورس کالا نیز سبب شده است تا تمامی مراحل فروش و تسویه حساب بدون نگرانی انجام شود .
انواع قرارداد در بورس کالای ایران
قراردادهای متنوعی در زمینه معامله در بازار بورس کالای ایران وجود دارد. از این قراردادها میتوان به قرار داد آتی اشاره کرد که شرایط مطلوبی را برای خریداران فراهم میسازد. در ادامه این بخش با انواع قرارداد در بورس کالای ایران آشنا میشویم:
- قرارداد سلف: خریدار و فروشنده برای دادوستد با قیمت مشخص در آشنایی با قراردادهای آتی آینده توافق میکنند.
- قرارداد نقدی: تحویل کالا حداکثر تا ۳ روز کاری صورت میگیرد و تمامی مبلغ قرارداد نیز باید به صورت نقدی پرداخت شود.
- قرارداد نسیه: کالا پس از مشخص شدن تاریخ سررسید به خریدار ارائه میشود.
- قرارداد اختیار معامله: خریدار میتواند مشخصی کند در زمان مشخصی، کالا مورد نظر را با نرخ تعیین شده خریداری کند.
نحوه خرید و فروش در بورس کالای ایران
اکنون که با قراردادهای بورس کالا آشنا شدیم، به بررسی مراحل و نحوه خرید و فروش در بورس کالا میپردازیم. نخستین گام برای خرید از بورس کالای ایران ارائه مشخصات کامل توسط خریدار جهت دریافت کد مشتری از سامانه بورس است. این گام را باید تنها یک بار از طریق کارگزاریهای مربوطه انجام دهید. برای دریافت این کد، باید مدارکی را ارائه کنید. از این مدارک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارائه فتوکپی شناسنامه و کارت ملی
- فرم درخواست پر شده
پس از دریافت کد مشتری، برای خرید کالای مورد نظر باید فرم درخواست کالا را تکمیل کنید. این فرم شامل نام تولیدکننده و دیگر مشخصات خرید شما میشود. کارگزار خریدار باید امکان خرید کالا را بررسی کند. پس از تایید شدن امکان خرید، باید حداقل ۱۰ درصد از هزینه خرید کالا را بهصورت پیشپرداخت به فروشنده ارائه کنید.
خریدار باید باقیمانده هزینه را تا صبح روز سوم به فروشنده پرداخت کند تا کارگزار خرید بتواند با اتاق پایاپای اقدام به تسویه حساب کند. پس از این مرحله باید یک پیمانکار برای حمل بار تعیین کنید تا بتوانید پیگیریهای لازم مانند پیگیری خریدار برای حمل بار را انجام دهید. افرادی که قصد دارند از ریسک نوسان کاذب قیمت دوری کنند (چطور؟؟ ما در دوره آموزش نوسان گیری به شما یاد میدیم چطور) از بازار بورس کالای ایران استفاده میکنند.
سوالات متداول پیرامون فعالیت در بورس کالای ایران
اکنون که میدانید چگونه وارد بورس کالا شوید و با نحوه خرید و فروش و معامله در بورس کالای ایران آشنا شدهاید، در این بخش از مطلب قصد داریم به چندین سوال متداول شما پیرامون فعالیت در بورس کالای ایران و مزایای آن پاسخ دهیم.
نحوه خرید از بازار بورس کالای ایران چگونه است؟
نحوه خرید از بورس کالای ایران با توجه به کالای مورد نظر، شرایط متفاوتی دارد. برای معامله در بازار بورس کالا باید تمامی مجوزهای لازم را دریافت کنید و سپس از کارگزاران بورس کالای ایران، کد معاملاتی خود را دریافت کنید.
سهمیه بهین یاب چیست؟
سهمیه بهین یاب میزان تناژی از کالاهای پلیمری و شیمیایی است که یک واحد تولیدی میتواند در زمان مشخصی از بازار بورس کالای ایران تهیه کند.
انواع قراردادها در بورس کالا چگونه هستند؟
۵ نوع قرارداد در بورس کالای ایران وجود دارد که از آنها میتوان به قرارداد نقدی، سلف و آتی اشاره کرد.
قرارداد آتی بورس کالا چگونه است؟
قرارداد آتی بورس کالا برای مشتریان امکان خرید یک کالا با سررسید و با قیمت تعیین شده در تاریخ مشخصی را فراهم میکند.
سقف نوسان در بازار بورس کالای ایران چقدر است؟
بر اساس دستورالعملهای معاملات کالا و اوراق بهادار با توجه به شرایط بازار معاملات بورس کالا دارای سقف و کف نوسان هستند که با توجه به نوع کالا تعیین میشوند.
معاملات طلا و محصولات کشاورزی در چه ساعاتی انجام میشوند؟
معاملات در بورس کالا در ساعتها و روزهای مختلفی انجام میشوند. معاملات طلا در ساعت ۱۲:۳۰ روز شنبه تا چهارشنبه و معاملات محصولات کشاورزی از ساعت ۱۰ صبح شنبه تا چهارشنبه برای خریداران آغاز میشود.
جمع بندی: تجربه معاملاتی ایمن با ورود به بورس کالای ایران
همانگونه که گفتیم، امروزه بازارهای سرمایه متنوعی در ایران وجود دارند و یکی از محبوبترین آنها بازار بورس کالا ست. این بازار ویژگیهای ممتازی را نصیب خریداران و فروشندگان میکند که از آنها میتوان به مورد تایید بودن کالاها و شرایط آسان عقد قرارداد اشاره کرد. نرخ معامله در بورس کالا در بازه محدودی تغییر میکند. شما میتوانید با دریافت کد از سامانه، وارد بازار بورس کالای عالی ایران شوید و تجربه دادوستدی ایمن داشته باشید.
اگر سوالی دارید که در این مقاله پاسخگوی آن نبودهایم، در بخش نظرات پایین صفحه مطرح کنید تا کارشناسان سایت دکتر رضا درخشی پاسخگوی شما عزیزان باشند.