شاخص قیمت بورس Tepix

شاخص قيمت (TEPIX) در بورس تهران

شاخص قيمت (TEPIX) تغییرات این شاخص تنها تحت تاثیر نوسان قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است و میزان سود تقسیمی سالیانه شرکتها در محاسبه آن لحاظ نمی‌شود. دستیافت: اگر به دنبال شرکت هایی هستند که سود تقسیمی ندارند و رویکردتان برای سرمایه گذاری خرید سهام شرکت های رشدی است این شاخص می تواند به کمک شما بیاید. بعضی از افراد اعتقاد دارند سود تقسیمی شرکت ها دوباره به بازار بر نمی گردد و سرمایه گذاری مجدد رخ نخواهد داد، به همین منظور شاخص کل که سود تقسیمی را در اندازه گیری عملکرد شرکت ها لحاظ می کند را دقیق نمی دانند از این رو شاخص قیمت می تواند با چشم پوشی از عملکرد سود تقسیمی شرکت ها شما را در بررسی وضصعیت بازار کمک کند.

محمد‌حسین عامری

کارشناسی مهندسی صنایع دید وسیعی برایم به ارمغان آورد تا بتوانم موقعیت ها و فرصت ها را چند بعدی و گسترده‌تر ببینم، اما کارشناسی ارشد مهندسی مالی از دانشگاه علوم اقتصادی به تنهایی برای ورود به بازارهای مالی کافی نیست، حتی اخذ مدرک اصول بازار سرمایه سازمان بورس و اوراق بهادار تهران هم شما را به یک سرمایه‌گذار تبدیل نمی‌کند، برای سرمایه‌گذاری باید روی خودتان سرمایه‌گذاری کنید و هم‌زمان در بازارهای مالی حضور یابید، مسیر پر فراز و نشیب بازاری مثل بورس نباید شما را خسته کند؛ بورس هیولایی است که اگر در زمان خفته بودنش بتوانید در کنارش صبور باشید و دوام بیاورید بی شک شما را بلند خواهد کرد. ناگفته نماند در بورس ضررهای بسیاری کردم و صد البته سودهای بسیاری را هم تجربه کردم. اینکه امروز در بورس ضرر می‌کنید یا شاخص قیمت بورس Tepix سود اصلا مهم نیست، مهم این است که برآیند سرمایه‌گذاری تان سوده باشد، اینکه بتوانید یادبگیرید تا از آب گل آلود ماهی بگیرید مهم است.

شاخص بورس چیست؟ انواع شاخص بورس

کلمه شاخص به معنای نماگر یا نشانگر و در حالت کلی عددی است که با استفاده از آن می‌توان تغییرات ایجاد‌ شده در یک یا چند متغیر را طی یک بازه زمانی خاص مشاهده کرد. سهامداران با استفاده از شاخص‌ها (Index) به اطلاعات عمومی قیمت یا بازدهی در میان تمام یا گروهی از شرکت‌های بورسی دست پیدا می‌کنند. در این مقاله، مهمترین شاخص های بورسی را به شما معرفی خواهیم کرد.

شاخص بورس چیست؟

یکی از معیارهای سنجش رکود یا رونق بازار، شاخص های بورس هستند. به ‌بیان ‌دیگر، فعالان بازار سرمایه از این طریق می‌توانند وضعیت کلی بازار را بسنجند و حتی تغییرات احتمالی قیمت‌ها را در آینده دنبال کنند. به ‌صورت کلی شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. در این میان با استفاده از شاخص قیمت می‌توان صنایع مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.

در بازار بورس و اوراق بهادار تهران انواع شاخص‌هایی نظیر شاخص کل قیمت، شاخص کل قیمت به تفکیک تابلوی اصلی و فرعی، شاخص بازده نقدی، شاخص بازده نقدی و قیمت، شاخص قیمت مالی، شاخص قیمت صنعت، شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت و شاخص قیمت ۵۰ شرکت فعال‌تر وجود دارد. هر یک از شاخص‌ها با توجه به پارامتر مورد بررسی به شاخص قیمت و شاخص بازدهی تقسیم می‌شود و معنای و مفهومی را دربر دارند که بر اساس متغییر‌های مورد نظر قابل تفکیک هستند؛ به عنوان نمونه شاخص کل تمامی شرکت‌های بورس را در برمی‌گیرد. شاخص صنعت شرکت‌های تولیدی و شاخص مالی شرکت‌های گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری را شامل می‌شود.

به همین ترتیب، صنایع مختلف نیز هر یک شاخص‌های خود را دارند؛ شاخص استخراج کانی‌های فلزی، شاخص ساخت منسوجات و شاخص سیمان، آهک و گچ مثال‌هایی از این دست هستند که هر یک سطح عمومی قیمت شرکت‌های فعال در آن صنعت را نشان می‌دهند.

انواع شاخص های بورس

در ادامه انواع شاخص های بورس را با هم بررسی می‌کنیم.

شاخص کل قیمت در بورس اوراق بهادار TEPIX

شاخص کل قیمت در بورس اوراق بهادار که به اختصار آن را شاخص کل می‌گویند، نشان‌دهنده تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها در کل بازار است و میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار را بیان می‌کند. شاخص کل، میزان سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان نمی‌دهد. به ‌عنوان مثال وقتی گفته می‌شود شاخص کل ۳۰ درصد رشد کرده است، یعنی میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورسی به میزان ۳۰ درصد نسبت به سال پایه، افزایش پیدا کرده است. در نظر داشته باشید که شاخص کل به صورت لحظه‌ای در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس به نشانی www.tsetmc.com قابل بررسی و مشاهده است.

فرمول محاسبه شاخص کل قیمت به این شکل است:

• P_itقیمت شرکت iام در زمان t
• Q_itتعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
• D_tعدد پایه در زمان t که در زمان مبداء برابر است با Q_ioP_io∑
• P_io قیمت شرکت iام در زمان مبدأ
• Q_io تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان مبدأ
• n تعداد شرکت‌های مشمول شاخص

ساده شده فرمول بالا را می‌توانیم این‌گونه بیان کنیم:

ارزش جاری برای هر شرکت برابر با حاصلضرب تعداد سهام آن در قیمت هر سهم شرکت مورد نظر است. از مجموع ارزش جاری شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، ارزش جاری بازار به دست می‌آید.

بنابراین چنانچه پیشتر گفته شد شاخص کل قیمت بازار بورس تهران، سهام تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در برمی‌گیرد و در صورتی‌که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌شود. همان‌گونه که از فرمول مشخص است، تعداد سهام منتشره شرکت‌ها، معیار وزن‌دهی در شاخص مزبور است.

هم‌اکنون در بورس اوراق بهادار تهران شاخص کل قیمت در ۳ گروه کل بازار، تالار اصلی و تالار فرعی محاسبه می‌شود. ملاک محاسبه شاخص کل هر گروه، قیمت سهام شرکت‌های معامله شده در آن گروه است.

همچنین شاخص کل در مواردی همچون افزایش سرمایه از طریق آورده یا مطالبات سهامداران، افزایش و کاهش شرکت‌ها و ادغام شرکت‌ها تعدیل می‌شود تا تغییرات حاصل از این رخدادها در مقدار شاخص تاثیر نداشته باشد. گفتنی است افزایش سرمایه از محل اندوخته و پرداخت نقدی موجب تعدیل این شاخص نمی‌شود.

شاخص هم وزن

شاخص هم وزن از تاریخ ۵ اسفند ۹۳ توسط سایت مدیریت فناوری بورس در دسترس کاربران قرار گرفته است. این شاخص پس از درخواست فعالان بازار سرمایه مبنی بر واقعی نبودن شاخص کل طراحی و محاسبه شد. در این شاخص تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر، در محاسبه شاخص کل سهیم هستند. در واقع ۵ درصد نوسان مثبت شرکتی کوچک، به اندازه ۵ درصد نوسان مثبت بزرگترین شرکت بورس در این شاخص تاثیرگذار است.

شائبه‌ای که همواره از دستوری شدن بازار و بهره‌برداری‌های خاص شاخص کل وجود دارد این است که معاملات هماهنگ شده بلوکی، در سهام‌های بزرگ که بیشترین تاثیر را در شاخص کل دارد، باعث می‌شوند تا کلیت بازار به ‌صورت تصنعی مثبت گزارش شود. در شاخص هم وزن این شائبه وجود ندارد.

شاخص قیمت و بازده نقدی (درآمد کل) TEDPIX

شاخص قیمت و بازده نقدی یا شاخص درامد کل، همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به ‌عنوان شاخص کل بورس تهران صحبت می‌شود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه‌گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص های‌ بورس است. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس است.

• P_itقیمت شرکت iام در زمان t
• Q_itتعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
• RD_t پایه شاخص قیمت و بازده نقدی در زمان t که مقدار آن در زمان مبداء برابر است.
• n تعداد شرکت‌های مشمول شاخص

شاخص بازده نقدی TEDIX

تغییرات شاخص بازده نقدی، میانگین بازده ناشی از پرداخت سود نقدی شرکت‌های بورسی به سهامداران را نشان می‌دهد. بنابراین وقتی شاخص سود نقدی رو به کاهش است، شرکت‌ها به ‌طور میانگین سود نقدی کمتری را بین سهامداران‌شان تقسیم می‌کنند.

برای محاسبه شاخص TEDIX به عدد پایه شاخص کل قیمت و پایه شاخص قیمت و بازده نقدی نیاز داریم. فرمول ریاضی این شاخص به صورت زیر است:

شاخص صنعت و شاخص مالی

به صورت کلی تمامی شرکت‌های بورسی در دو بخش صنعتی و مالی تقسیم می‌شوند. در بخش صنعتی شرکت‌های تولیدی و صنعتی نظیر مخابرات، خودروسازی، سیمان، پتروشیمی و … و در بخش مالی نیز بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بیمه و… حضور دارند.

شاخص صنعت چیست؟ شاخص صنعت(Industrial Index) نشان‌دهنده میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش صنعت و شاخص مالی (Financial Index) نیز میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش مالی است. این دو شاخص از فرمول و قواعد تعدیل شاخص کل قیمت پیروی می‌کند.

از طرفی همان‌طور که پیش‌تر مطرح شد، بخش صنعت و بخش مالی نیز می‌توانند به صنایع تشکیل‌دهنده تقسیم شوند و شاخص هر یک از این صنایع جداگانه محاسبه شود؛ به عنوان نمونه شاخص صنعت خودروسازی متوسط تغییرات قیمت شرکت‌های فعال در صنعت خودروسازی را نشان می‌دهد.

طبقه‌بندی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس به روش ISIC صورت گرفته شود.

شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)

در مجموع سهام شرکت‌های بورسی توسط سهامداران حقیقی و حقوقی خریداری می‌شوند. معمولا سهامداران حقوقی مالکان پرنفوذی در شرکت‌های بورسی به شمار می‌آیند و در صورت خریداری سهام شرکت‌های بورسی، درصد بالایی از سهام شرکت را تصاحب می‌کنند. با توجه به این موضوع، به میزان سهامی که معمولا در شرکت‌های بورسی در اختیار سهامداران حقیقی قرار دارد و مرتباً در بازار خرید و فروش می‌شود، سهام شناور آزاد گفته می‌شود.

شاخص بازار اول و بازار دوم

در بورس اوراق بهادار تهران شرکت‌های بورسی بر اساس مؤلفه‌هایی نظیر میزان سرمایه، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری، تعداد سهامی که توسط سهامداران حقیقی در بازار خرید و فروش می‌شوند و… دسته‌بندی‌ شده‌اند. بر اساس این تقسیم‌بندی، شرکتی که شرایط بهتری داشته باشد در بازار اول و دیگر شرکت‌های بورسی در بازار دوم دسته‌بندی می‌شوند. در این میان شرکت‌هایی که در بازار اول حضور دارند نیز به دو دسته تابلو اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند. برای هر یک از این دسته‌بندی‌ها یک شاخص بورس وجود دارد که میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌هایی را نشان می‌دهد که در این گروه‌ها حضور دارند.

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ نیز میانگین تغییرات قیمت سهام ۳۰ شرکت بزرگ بورس را نشان می‌دهد. معیار انتخاب این ۳۰ شرکت نیز بر اساس اندازه شرکت است. اندازه شرکت‌ها نیز با توجه به ارزش روز بازار سهم تعیین می‌شود. ارزش روز بازار سهام نیز از حاصل‌ضرب قیمت سهم در تعداد سهام منتشرشده شرکت به دست می‌آید. شاخص ۳۰ شرکت بزرگ، تغییرات قیمت سهام را نشان می‌دهد. اگر چه این شرکت‌های بورسی کمتر از ده درصد تعداد شرکت‌های بورسی را تشکیل می‌دهند، اما بیش از ۷۰ درصد ارزش بورس تهران را به خود اختصاص داده‌اند و تغییرات قیمت آن‌ها می‌تواند اثر بزرگی بر شاخص کل بورس داشته باشد. این شاخص هر سه ماه یک‌ بار به‌ روزرسانی می‌شود. از جمله این سهام می‌توان به فولاد، فارس، فملی، اخابر و کگل اشاره کرد.

شاخص ۵۰ شرکت برتر

معمولا هر سه ماه یک‌ بار، ۵۰ شرکت برتر در بورس اوراق بهادار معرفی می‌شوند. سهام این شرکت‌ها نسبت به سایر شرکت‌های موجود در بورس اوراق بهادار، قابلیت نقدشوندگی بیشتری دارد. شاخص ۵۰ شرکت برتر، میانگین قیمت سهام این ۵۰ شرکت برتر را نشان می‌دهد. این شرکت‌ها در طول روز، به تعداد قابل ‌توجهی خرید و فروش می‌شوند و سهامداران به ‌راحتی می‌توانند سهام این شرکت‌های بورسی را خرید و فروش کنند

تفسیر شاخص های بورس

با توجه به اینکه شاخص، سطح عمومی قیمت‌ها یا بازدهی را نشان می‌دهد، کاهش یا افزایش آن لزوما بیانگر صعود یا نزول قیمت تمامی شرکت‌ها نیست؛ چون ممکن است بخشی از شرکت‌ها با افزایش قیمت همراه باشند اما نزول قیمت تعداد بیشتری از شرکت‌ها یــا شرکت‌هایی با حجم بیشتر، سطــح عمومی قیمت‌ها و در نتیجه میزان شاخص را کاهش دهد.

از طرفی شاخص‌ها سطح قیمت را در مقایسه با تاریخ مشخصی که تاریخ مبدأ نام دارد نشان می‌دهند؛ به عبارت دیگر سطح شاخص‌ها نسبت به تاریخ مبدأ یا همان زمان آغاز محاسبه شاخص سنجیده می‌شود.

به طور معمول، میزان شاخص‌ها در تاریخ مبدأ ۱۰۰ در نظر گرفته می‌شود؛ به عنوان نمونه اگر عدد شاخص هشت سال پس از آغاز محاسبه یا همان تاریخ مبدأ برابر ۱۰۰۰ شود، این امر نشان می‌دهد که سطح عمومی قیمت سهام نسبت به تاریخ مبدأ ۱۰ برابر شده است.

به عنوان نمونه‌ای دیگر، اگر میزان مطلق شاخص کل قیمت ۱۲۰۰۰ اعلام شود، این عدد به‌تنهایی قابل تفسیر نخواهد بود اما اگر مشخص شود که مقدار شاخص در ماه گذشته ۱۰۰۰۰ و در تاریخ مبدأ ۱۰۰ بوده، فعالان بازار سرمایه درمی‌یابند که سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌ها از ماه گذشته ۲۰ درصد و از تاریخ مبدأ ۱۱۹۰۰ درصد افزایش‌یافته است.

کاربرد شاخص های بورس

معمولا یکی از معیارهای رکود و یا رونق اقتصادی در بازار سرمایه از طریق شاخص‌ها مشخص می‌شود؛ به بیان دیگر فعالان بازار سرمایه از این طریق می‌توانند وضعیت کلی بازار را بسنجند و حتی تغییرات احتمالی قیمت‌ها را در آینده دنبال کنند.

این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است که سهامداران می‌توانند از طریق شاخص‌ها، به مقایسه تغییرات یک پدیده در دو زمان متفاوت احاطه پیدا کنند؛ به صورت کلی شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. در این میان با استفاده از شاخص قیمت می‌توان صنایع مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.

شاخص های بورس دیگر کشورها

در بورس‌های سایر کشورها نیز شاخص‌هایی مورد توجه و بررسی فعالان بازار سرمایه قرار می‌گیرد که مهمترین آن‌ها در جدول زیر آمده است:

نام بازار	کشور	شاخص مهم
بورس نیویورک	امریکا	میانگین صنعتی داو جونز (Dow Jones Industrial Average) S&P500 (Standard and Poor’s index)
بورس نزدک	امریکا	نزدک مرکب (NASDAQ Composite) نزدک-۱۰۰ (NASDAQ-100)
بورس لندن	انگلستان	FTSE 100 FTSE 250
بورس Euronext (این بازار با همکاری بازار بورس آمستردام، بازار بورس بروکسل و بورس پاریس)	هلند	AEX BEL 20 CAC 40
بورس توکیو	ژاپن	شاخص نیکی
بورس هنگ‌کنگ	هنگ‌کنگ	Hang Seng Index
بورس شانگهای	چین	SSE Composite SSE 50

سخن آخر

برای سرمایه گذاری در بورس و یا هر بازاری، باید ابتدا وضعیت آن بازار را مورد ارزیابی قرار دهید. شاخص های بورس یکی از ابزارهایی هستند که وضعیت بازار سرمایه را طی دوره‌های قبل و جاری نشان می‌دهند و تحلیل و تفسر آن‌ها، می‌تواند کمک کند بازار را با دقت بیشتری رصد کنید. این نکته را در نظر داشته باشید که افزایش شاخص کل، به معنی سودآوری تمام شرکت‌های بورسی نیست و همین‌طور بالعکس. علاوه بر عملکرد شاخص بورس و تفسیر صحیح آن، برای سرمایه‌گذاری یا خرید و فروش سهام، باید به مؤلفه‌های گوناگون دیگری نیز توجه کنید.

شاخص بورس واقعی است؟

در حالی مسوولان بازار سرمایه از افزایش 42 هزار واحدی شاخص کل بورس از ابتدای سال تاکنون خوشحالند و آن را جشن می‌گیرند که برخی فعالان بازار سرمایه معتقدند مدل جدید شاخص که به عنوان شاخص کل بورس از اواخر سال 87 طراحی و مورد محاسبه قرار گرفته ، بیانگر واقعیت بازار نبوده و از سقوط پی در پی شاخص جلوگیری می‌کند.

در حالی مسوولان بازار سرمایه از افزایش 42 هزار واحدی شاخص کل بورس از ابتدای سال تاکنون خوشحالند و آن را جشن می‌گیرند که برخی فعالان بازار سرمایه معتقدند مدل جدید شاخص که به عنوان شاخص کل بورس از اواخر سال 87 طراحی و مورد محاسبه قرار گرفته ، بیانگر واقعیت بازار نبوده و از سقوط پی در پی شاخص جلوگیری می‌کند.

به گزارش خبرنگار بورس خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، بورس اوراق بهادار تهران از فروردین ماه 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت برمبنای عدد پایه 100 و با نام تپیکس (TEPIX) کرد که این شاخص، نماگر تغییرات قیمت کل بازار بوده و به صورت میانگین وزنی محاسبه می‌شد.

این شاخص در آن زمان 52 شرکت را دربرمی‌گرفت و در صورتی‌ که نماد شرکتی بسته بود یا برای مدتی معامله نمی‌شد، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌شد و تعداد سهام منتشره شرکت‌ها، معیار وزن‌دهی در این شاخص بود که این امر منجر به تأثیر بیشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شد.

در این میان شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص بازده کل با نماد TEDPIX از فروردین 1377 در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشانگر بازده کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازده نقدی پرداختی، متأثر می‌شود.

این شاخص کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در بردارد و شیوه وزن‌دهی و محاسبه آن همانند شاخص کل قیمت (TEPIX) است و تنها تفاوت میان آن در شیوه تعدیل آن‌ها است به طوری که شاخص قیمت و بازده نقدی علاوه بر موارد تعدیل شاخص قیمت، در صورت پرداخت سود نقدی نیز تعدیل می‌شود.

علاوه بر این شاخص بازده (سود) نقدی که با نماد TEDIX منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازده نقدی پرداختی شرکت‌هاست و مقدار آن از تقسیم پایه شاخص کل قیمت (TEPIX) بر پایه شاخص بورس (قیمت و بازده نقدی)(TEDPIX)، به دست می‌آید.

* چرا محاسبه شاخص کل بورس تغییر کرد؟

شاخص کل قیمت، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص بازده نقدی، شاخص صنعت، شاخص 50 شرکت فعالتر، شاخص تالار اصلی و فرعی از شاخص‌هایی بودند در بورس اوراق بهادار تهران مورد محاسبه قرار می گرفتند ولی در راستای اجرای بند 3 مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار در تاریخ هشتم مرداد 86، مقرراتی برای تغییر در محاسبه شاخص بورس به پیشنهاد هیات مدیره سازمان بورس رسید و در تاریخ 30 اردیبهشت 1387 در 10 ماده و 3 تبصره دستورالعمل نحوه تغییر شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید تصویب شد.

بر اساس این مصوبه بود که شورای عالی بورس اقدام به انتشار مقررات اجرایی نحوه تغییر در شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید در بازار سهام کرد و همزمان با راه اندازی نرم افزار جدید معاملات موسوم به "جم" در روز 16 آذرماه، شاخص قیمت و دیگر شاخص‌های بورسی تغییراتی نسبت به گذشته پیدا کردند.

به طوری که شاخص بازده نقدی و قیمت از سال 87 به عنوان شاخص کل در بورس معرفی شد و در حال حاضر به جای شاخص قیمت، شاخص کل بورس به همراه شاخص صنعت، شاخص بازار اول، شاخص بازار دوم و شاخص آزاد شناور و شاخص 30 شرکت بزرگ در بورس اوراق بهادار تهران محاسبه می شود.

این در حالی است که شاخص قیمت که به عنوان شاخص قدیم بورس مطرح است در گذشته بر اساس تغییرات قیمت سهام بازار محاسبه می شد به طوری که تغییرات تمام شرکتهای بورسی در این شاخص لحاظ می‌شد اما در محاسبه فعلی شاخص قیمت از قیمت تعدیل شده، استفاده می شود به طوری که قیمت سهم پس از تقسیم سود نقدی کاهش پیدا میکند که در محاسبه جدید، پایه شاخص به اندازه سود تقسیم شده، تعدیل می شود تا تاثیری بر شاخص نگذارد.

لذا شاخص قیمت تنها بر اساس تغییرات قیمت محاسبه می‌شد ولی شاخص سود نقدی اثر تقسیم سود را نیز مورد بررسی قرار می دهد.

به عنوان مثال، در محاسبه جدید شاخص درصورتی که قیمت سهام یک شرکت بورسی قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه یک هزار و 200 ریال باشد و این شرکت 200 ریال سود در مجمع تقسیم کند، در روز گشایش نماد تغییرات قیمت نسبت به مبلغ یک هزار ریال انجام می شود تا تاثیری در شاخص به وجود نیاید.

اما درگذشته نحوه محاسبه شاخص به گونه دیگری بود به طوری که اگر سهام یک شرکت بورسی 1200 ریال بود و در مجمع 200 ریال سود تقسیم می کرد، نماد با قیمت1100 ریال باز می شد که این امر شاخص را منفی می کرد. بنابراین در محاسبه جدید، تغییرات شاخص نسبت به مرز یک هزار ریال برای شرکت مذکور انجام می شود تا تاثیری در شاخص ایجاد نشود.

**اشکالات شاخص فعلی بورس

به این ترتیب با تغییرات ایجاد شده در محاسبه شاخص بورس تهران، در شاخص فعلی، قیمت سهام یک شرکت قبل از مجمع منهای سود تقسیمی این شرکت محاسبه می‌ شود که عمده‌ترین اشکال محاسبه آن در این است که امکان مقایسه شاخص با گذشته از بین رفته و نمی‌توان بر مبنای اعداد سال گذشته به یک نتیجه منطقی در مورد روند حرکت شاخص در سال‌ جاری رسید.

همچنین ضمن اینکه داده‌های شاخص قیمت توسط بورس اعلام نمی شود که شاخص فعلی، از رشد سهام شرکتها جلوتر بوده و از کاهش سهام ها عقب‌تر است.

علاوه بر این سود نقدی شرکت‌ها در زمان بازگشایی نماد سهام آنان پس شاخص قیمت بورس Tepix از مجمع از مخرج کسر محاسبه بازدهی کسر می شود که سبب رشد در محاسبه شاخص می‌ شود و دلیل این موضوع نیز تلاش برای جلوگیری از نزول شاخص در دوران نزول است.

این در حالی است که عدم تطابق حرکت شاخص با حرکت قیمتها، سردرگمی سهامداران و کاهش اعتماد بر شاخص از جمله انتقادات وارده بر شاخص جدید که این مسائل موجب شده‌اند کارکرد شاخص به عنوان نماگر رویه کلی بازار در پرده ابهام قرار گیرد.

بر این اساس است که برخی از فعالان بازار سرمایه نسبت به نحوه محاسبه شاخص، افزایش و مقایسه آن اعتراض داشته و معتقدند شاخص‌های قدیمی نیز باید در نرم‌افزار جدید معاملاتی بورس تعریف و برای عموم نمایش داده شود.

این در حالی است که با واقعی کردن شاخص و پذیرش اشتباهات شاخص، می‌توان بازار را از فشار زیاد رهانید و سرمایه‌گذاران را از نگرانی بیرون کرد.

*آیا رشد شاخص بورس ارتباطی به تغییر فرمول محاسبه آن دارد؟

اما در این میان رشد شاخص بورس به تبع تغییر فرمول محاسبه، از بازده قیمت به بازده نقدی و قیمت، فارغ از منطق تغییر شاخص این سوال را شاخص قیمت بورس Tepix مطرح می کند که آیا این تغییر اساساًٌ درست و منطقی بوده یا نه؟ و آیا رشد اخیر شاخص بورس ارتباطی به تغییر فرمول محاسبه آن دارد؟

در این میان یکی از کارگزاران بورس نحوه محاسبه شاخص کل بورس را مورد توجه قرار داد و گفت: یکی از اشکالات محاسبه شاخص کل بورس این است که اگر 5 درصد سهام شرکت در بورس پذیرفته شده باشد، کل شرکت در محاسبه شاخص لحاظ می‌شود. لذا باید شاخصی مورد محاسبه قرار گیرد که بیان کننده وضعیت بازار باشد.

وی با بیان اینکه شاخص کل بورس با شاخص قیمت و بازده نقدی پیوند زده شده است، ادامه داد: در محاسبه شاخص قدیم زمانی که شرکت‌ها سود تقسیم می کردند، شاخص کاهش پیدا می کرد ولی شاخص جدید طوری محاسبه می شود که با تقسیم سود شاخص افزایش می یابد به طوری که در حال حاضر نیمی از بازدهی بورس از ابتدای سال تاکنون به دلیل برگزاری مجامع و تقسیم سود نقدی است.

*شاخص فعلی واقعی‌تر از شاخص قبلی است

اما در این میان مدیر عامل شرکت بورس اوراق بهادار نظر دیگری دارد و معتقد است شاخص کلی که در حال حاضر در بورس تهران محاسبه می شود واقعی تر از شاخص قبلی است.

دکتر حسن قالیباف اصل در پاسخ به این سوال که آیا شاخص کل بورس واقعیتهای بازار را نشان می دهد یا نه؟ گفت: شاخصی که در گذشته به نام شاخص قیمت مورد محاسبه قرار می‌گرفت، بخشی از واقعیت را نشان می داد که آن واقعیت فقط بازده به خاطر تغییرات قیمت بود ولی شاخص فعلی، بازده کل را نشان می دهد که هم شامل تغییرات قیمت و هم سود نقدی است؛ لذا شاخص کلی که در حال حاضر محاسبه می شود واقعی‌تر است زیرا کل واقعیت بازار را نشان می دهد.

*تقسیم سود نقدی شاخص را بالا می برد

قالیباف در مورد اینکه آیا رشد اخیر شاخص به تغییر فرمول محاسبه آن ارتباطی دارد یه نه؟ گفت: در ماه‌هایی از سال سود نقدی روی رشد شاخص اثر گذار است و آن هم زمانی است که مجمع عادی شرکتها برگزار می شود و شرکتها سود نقدی تقسیم می کنند ولی زمانی که مجمع برگزار نمی شود، شاخص قیمت هر تغییری کند، شاخص کل نیز همان قدر دچار تغییر می شود.

وی اضافه کرد: لذا تقسیم سود نقدی که در شاخص بورس اثرگذار است فقط مربوط به ماه‌هایی از سال و معمولا در تیر ماه و فصل مجامع شرکتها است و در مابقی ماه‌های سال این موضوع تاثیری روی شاخص کل بورس ندارد.

قالیباف در ادامه تاکید کرد: این در حالی است که شاخص اصلی بورس در حال حاضر شاخص کل است که شاخص کاملی بوده و در آینده نیز نحوه محاسبه آن تغییری نمی کند.

* رشد پی در پی شاخص فعلی

به گزارش ایسنا، این شاخص قیمت بورس Tepix در حالی است که آمار روند حرکتی شاخص بورس از سال 83 تا کنون بیانگر واقعیت دیگری است و این موضوع را به ذهن متبادر می کند که شاخص جدید برای رشد طراحی شده است! به طوری که شاخص قدیم بورس اوراق بهادار کشور که تنها با احتساب بازده قیمت محاسبه می شد در بهترین حالت و بالاترین رقم خود توانست در سال 82 به رقم 13 هزار و 809 واحد برسد و بعد از آن روند نزولی طی کرد.

به این ترتیب بعد از افت پی در پی شاخص بورس بود که موضوع تغییر سیستم جدید معاملاتی مطرح شد و به طبع آن محاسبه شاخص کل بورس تغییر کرد و شاخص قیمت و بازده نقدی به عنوان شاخص کل بورس ایران مطرح شد تا این شاخص جدید بهانه ای برای رشد روز افزون آن و جلوگیری از سقوط شاخص باشد به طوری که روند رشد شاخص از ابتدای سال 88 و با تغییر فرمول محاسبه نشان می دهد که از آن سال تاکنون شاخص کل بورس نه تنها هیچ گاه سقوط بیش از هزار و 300 واحدی را همانند سال شاخص قیمت بورس Tepix های قبل از طراحی شاخص جدید، تجربه نکرده بلکه از آن سال تا کنون همواره در مسیر مثبت حرکت کرده است!

آمار حرکت شاخص کل بورس از ابتدای سال 88 و بعد از تغییر فرمول محاسبه شاخص، نشان می دهد که شاخص کل بورس از همان ابتدای سال روند صعودی خود را آغاز کرد و از کانال هفت هزار واحد در ابتدای سال به 12 هزار و 537 واحد در پایان سال رسید.

اما این پایان ماجرا نبود و روند پرشی و جهشی شاخص کل بورس طبق فرمول جدید در سال 89 به اوج خود رسید و این متغیر مهم اعداد 13 هزار،14 هزار،15 هزار،16 هزار،17 هزار و در نهایت 18 هزار را فتح کرد که بیشترین رکورد شاخص بورس نیز فصل مجامع و تقسیم سود شرکتها مربوط بوده است.

این حرکت در سالهای 90، 92،91 و هم تکرار شد به گونه ای که شاخص بورس در این سالها به خصوص امسال رشد فزاینده ای را تجربه کرده و از 38 هزار واحد در رکوردی بی سابقه به 80 هزار واحد رسید.

به این ترتیب با رشد بی سابقه دماسنج بازار سرمایه از ابتدای سال تا کنون و افزایش 42 هزار واحدی این متغیر، این شائبه بیشتر مطرح می شود که آیا ارقام شاخص بورس واقعی است؟

اگرچه از افزایش قیمت‌های جهانی فلزات اساسی، فولاد، طلا ، نفت،رکود بازار های رقیب از جمله عوامل رکورد زنی پی در پی شاخص کل بورس بوده است و اگر چه روند مثبت شاخص به فال نیک گرفته می شود و به اعتقاد مسوولان بورس روش کنونی در محاسبه شاخص روش درست‌تری است، اما این شائبه مطرح می شود که حساسیت به نوسان‌های شاخص بورس تهران باعث شده است تا مدیران بورسی به طراحی شاخص جدیدی دست بزنند که همواره این متغیر را در مسیر صعودی نشان دهد و روش جدید محاسبه شاخص که پایه عددی آن از شاخص قیمت گرفته شده و نحوه محاسبه آن بر مبنای شاخص بازده نقدی و قیمت است، برای جلوگیری از سقوط آن طراحی شود.

زیرا همانطور که آمار نشان می‌دهد بعد از تغییر فرمول محاسبه شاخص کل،این متغیر مهم هیچگاه شاهد سقوط 5 هزار واحدی همانند سال های 83 تا 87 نشده و همواره مسیر خوش و خرمی را پیموده است.

از سوی دیگر با توجه به تغییر فرمول محاسبه شاخص بورس نمی توان به مقایسه آمار حرکت شاخص از سالهای قبل از آذر 87 پرداخت چرا که نحوه محاسبه شاخص از شاخص قیمت به شاخص نقدی و قیمت تغییر کرده است به طوری که اگر در گذشته قیمت سهام شرکتی بعد از مجمع به خاطر تقسیم سود افت می کرد، شاخص بورس نیز کاهش نشان می داد.

در حالیکه در حال حاضر اگر شرکتی سود تقسیم کند و به اندازه سود تقسیمی قیمت بعد از مجمع کاهش یابد شاخص هیچ تغییری نخواهد کرد. لذا با توجه به این موضوع امکان ثبت رکوردهای دیگری برای شاخص کل بورس تا اعداد بالاتر نیز وجود دارد.

این در حالی است که مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در سال گذشته نحوه محاسبه شاخص‌های اصلی بورس تهران را مورد ارزیابی قرار داد و با توجه به انتقادات وارده بر نحوه محاسبه شاخص پیشنهادات جدیدی برای نحوه محاسبه ارائه کرده است.

همچنین این مرکز اعلام کرد که با توجه به اهمیت حیاتی وجود اطلاعات در بازارهای مالی ضروری است که شاخص قیمت برای تمامی روزهای کاری بورس از تاریخ انقطاع آن در آذرماه 1387 تاکنون محاسبه و منتشر شود. لذا این مرکز پیشنهاداتی را برای محاسبه شاخص ارائه کرد.

این مرکز عنوان کرد از آنجا که محاسبه شاخص برای تمامی ساعات معاملاتی دشوار است پیشنهاد می شود حداقل شاخص قیمت بر مبنای قیمت روزانه (قیمت آغازین ، پایانی و یا میانگین این دو) محاسبه شده و در اختیار فعالان بازار قرار گیرد. این کار، عملا امکان انتخاب یکی از دو شاخص قیمت یا بازده کل را برای فعالان بازار فراهم می کند.

این در حالی شاخص قیمت بورس Tepix است که مدیر عامل شرکت بورس در مهر ماه امسال در نشست خبری اظهار کرد: قرار است شاخص بازده نقدی منتشر شود که مستقل از شاخص کل، بازده نقدی و بازده قیمت را مورد محاسبه قرار دهد.

به گفته قالیباف، نرم افزار این سیستم توسط شرکت بورس در حال تهیه است تا اطلاعات را از سیستم معاملات بگیرد زیرا سیستم معاملات بورس محاسبه شاخص را انجام می‌داد اما تنظیمات آن به شکلی بود که شاخص کل را محاسبه می‌کرد که امیدواریم با طراحی این نرم افزار، شرکت بورس بتواند شاخص قیمت را محاسبه کند.

وی اعلام کرد:‌ به دنبال این هستیم تا نرم افزاری طراحی شود که مانند شاخص کل بتواند هر لحظه از زمان بازار مورد محاسبه قرار گیرد و اطلاعات را در اختیار بازار قرار دهد.

وی با رد مبهم بودن شاخص کل بورس گفت:‌ شاخص فعلی بورس ابهام ندارد زیرا شاخص‌هایی که طراحی می‌شوند می‌توانند برخی اطلاعات اضافه را در اختیار بازار قرار دهند.

لذا در شرایطی که هنوز شاخص قیمت مورد محاسبه قرار نگرفته است، فعالان بازار سرمایه همواره از مسوولان تقاضا دارند که شاخص‌های قدیمی بورس را مجددا روی تابلوی بورس نمایش دهند زیرا شاخص قیمت که در گذشته نمایش داده می‌شد مبنایی برای فعالان بازار بود که اکنون وجود ندارد و این موضوع باعث شده است که اطلاعات شاخص قدیمی بورس تهران دیگر قابل مشاهده برای عموم نبوده و مبنای محاسبه دقیقی برای بررسی و تحقیق بر روند شاخص وجود نداشته باشد.

مفهوم شاخص در بازار بورس ایران

شاخص (Index) در واقع یک معیار آماری و به عنوان ابزاری جهت سنجش و نمایانگر وضعیت کلی، روند رشد و افزایش بازار طی دوره‌های قبل و جاری می‌باشد و دارای شاخص‌های مختلف هستند که وضعیت‌های متفاوت بورس را از جنبه خاصی بررسی می‌کند. در زندگی روزمره شاخص‌های مختلفی از قبیل شاخص آلودگی هوا، شاخص امید به زندگی، شاخص میزان بارندگی و . را دیده‌اید. همچنین در اخبار، روزنامه‌ها و فضای مجازی، مفهوم شاخص بورس موضوعی قابل مشاهده و میزان رشد یا افت شاخص بورس بررسی شده است.

شاخص كل

جمله "شاخص کل بورس امروز با ۲ درصد افزایش نسبت به روز قبل به ۸۰۰۰۰ واحد رسید." نمونه اخباری است که به طور متناوب از تلویزیون و رادیو شنیده می‌شود. اما دقیقاً شاخص کل بورس به چه معناست؟

شاخص کل که با نام شاخص کل قیمت (Tehran Exchange Price Index) نیز نامیده می‌شود؛ در سال 1369 فعالیت خود را آغاز کرده و به صورت یک سبد فرضی از کل شرکت‌های موجود در بازار سرمایه که بازدهی بورس را نشان می‌دهد و بیان کننده عددی است که بازدهی و تغییرات مثبت یا منفی کل بازار را نشان می‌دهد. در نظر داشته باشید که شاخص کل، میزان سود نقدی پرداختی به سهامداران را بیان نمی‌کند. برای شاخص یک واحد اندازه‌گیری خاص تعریف نشده و معمولاً یک سال مشخص را به عنوان سال پایه تعریف و تمام ارقام شرکت‌ها در آن به عنوان ارقام مبنا در سال پایه تعریف می‌شود.

شاخص کل هم وزن

شاخص هم وزن از سال 1393 در بازار بورس ایران برای رفع مشکل اثرگذاری بالای سهم شرکت‌های بزرگ در بین سرمایه‌گذاران و فعالان بازار بورس رایج شد. در این فرآیند که با دقت نظر بالاتری بر پایه آموزش تحلیل تکنیکال و آموزش تحلیل بنیادی نسبت به ورود و خروج نقدینگی، وضعیت کلی بازار سرمایه را می‌سنجد، منجر به تصمیمات بهتری می‌شود. لازم به ذکر است که وزن شرکت‌ها در شاخص هم ‌وزن تأثیر چندانی ندارد و سرمایه آن‌ها یکسان در نظر گرفته می‌شود.

شاخص قیمت و بازده نقدی

در واقع شاخص قیمت و بازده نقدی (Tedpix) نام دیگری است که بر شاخص کل نهاده‌اند و عبارت از برآیند عملکرد شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار تهران به جهت بازده سود خالص و قیمت در بین فعالان بازار می‌باشد. اگر این شاخص نسبت به دوره قبل افزایش یافته باشد به این معناست که بازدهی بورس به طور میانگین افزایش یافته و اگر این شاخص کاهشی باشد به این معناست که بازدهی بورس به طور میانگین کاهشی بوده است.

نکته قابل ذکر در مورد شاخص کل این است که شرکت‌های بزرگتر تأثیر بیشتری بر شاخص کل دارند. به این صورت که اگر عمده سهام موجود در بازار در دامنه منفی معامله شوند ولی چند معامله مثبت بر روی سهم‌های بزرگ انجام شود، شاخص کل مثبت می‌گردد. این مورد یکی از ضعف‌های اصلی شاخص کل بورس است. این شاخص عمدتاً کارکرد تبلیغاتی دارد و هیچگاه نمی‌توان این شاخص را به عنوان یک معیار اصلی برای بررسی بورس استفاده کرد. این شاخص با فرمول زیر محاسبه می‌گردد:

Pit = قیمت شرکت i ام در زمان t
qit = تعداد سهام منتشر شده شرکت i ام در زمان t
Dt = عدد پایه در زمان t که در مبدأ برابر pioqio∑
Pio = قیمت شرکت i ام در زمان مبدأ
qio = تعداد سهام منتشر شده شرکت i ام در زمان مبدأ
n = تعداد شرکت‌های مشمول شاخص

شاخص قیمت

شاخص قیمت یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های بورس می‌باشد که بیانگر روند عمومی تغییر قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است و بر خلاف شاخص کل، سود تقسیمی شرکت‌ها در این شاخص لحاظ نمی‌شود. اگر شاخص قیمت بورس در مدت یک سال ۱۵ درصد رشد داشته باشد، به این معنی است که سطح عمومی قیمت‌ها در بورس نسبت به یک سال گذشته به طور متوسط ۱۵ درصد رشد داشته است. تفاوت عمده این شاخص با شاخص کل این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکت‌های بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار می‌گیرد، درصورتی که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت‌ها هم در محاسبه شاخص لحاظ می‌شود. در شاخص قیمت بورس Tepix این شاخص نیز مثل شاخص کل، وزن شرکت‌ها در تأثیر آنها بر شاخص قیمت اهمیت دارد، یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد، تأثیر آن بر شاخص قیمت نیز بیشتر است.

شاخص قیمت هم ‌وزن

در شاخص قیمت هم‌وزن، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص قیمت سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این شاخص تأثیرگذار است.

شاخص صنعت و شاخص مالی

به طور کلی شرکت‌ها بر اساس ماهیت فعالیتشان به دو بخش صنعتی و مالی تقسیم‌بندی می‌شوند. شرکت‌های حاضر در شاخص صنعت (Industry Index) نشان‌دهنده میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش شرکت‌های تولیدی و خدماتی نظیر مخابرات، خودروسازی، سیمان، پتروشیمی و . هستند که دو دسته اصلی شرکت‌های بورسی را شامل می‌شوند و بیش از ۶۰ درصد شرکت‌های فعال در بورس را تشکیل می‌دهند. هم‌چنین بخش شاخص مالی (Financial Index) نیز میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش مشاوره مالی و شرکت‌های تأمین سرمایه نظیر بانک‌ها محسوب می‌شوند. برای مثال شرکت پتروشیمی زاگرس و پتروشیمی فن‌آوران که به تولید متانول اشتغال دارند در شاخص صنعت و شرکت تأمین سرمایه نوین و تأمین سرمایه لوتوس پارسیان در شاخص مالی تقسیم‌بندی می‌گردند.

شاخص سهام آزاد شناور

پیش از آشنایی با "شاخص سهام آزاد شناور"، بررسی مفهوم "سهام شناور آزاد" الزامی می‌باشد. سهام شناور آزاد به بخشی از یک شرکت سهامی اطلاق می‌شود که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن سهام هستند و انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک قابل معامله باشد. به صورت کلی سهام شرکت‌های بورسی را سهامداران حقیقی و حقوقی خریداری کرده و سهامداران حقوقی مالکان پرنفوذی در شرکت‌های بورسی به حساب می‌آیند. سهامدار راهبردی، سهامدارانی هستند که در کوتاه مدت، قصد واگذاری سهام خود را نداشته و معمولاً می‌خواهند برای اعمال مدیریت خود، این سهام را حفظ کنند.

زمانی که شخص حقوقی یا حقیقی درصد بالایی از سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشد، به عنوان سهامدار اصلی آن شرکت شناخته شده و سهام تحت مالکیت آن‌ها جزو سهام فعال در بازار معامله نمی‌شود. با توجه به این موضوع، سهام شناور به درصدی از سهام که معمولاً در شرکت‌های بورسی در اختیار سرمایه‌گذاران خرد (غالباً حقیقی) قرار دارد و قابلیت خرید و فروش در بازار را دارا می‌باشد، و سهام با هدف نگهداری و یا افزایش کنترل در شرکت خریداری نمی‌شود.

شاخص بازار اول و دوم

بورس اوراق بهادار بر اساس مؤلفه‌هایی نظیر میزان سرمایه، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری، تعداد سهامی که توسط سهامداران حقیقی در بازار خرید و فروش می‌شود یا اصطلاحاً سهام شناور آزاد و . شرکت‌های بورسی را دسته‌بندی کرده است. بر اساس این تقسیم‌بندی، شرکت‌هایی که شرایط بهتری داشته باشند در بـازار اول و دیگر شرکت‌های بورسی در بازار دوم دسته‌بندی می‌شوند. در این میان شرکت‌هایی که در بازار اول حضور دارند به دو دسته تابلو اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند. برای هر یک از این دسته‌بندی‌ها یک شاخص وجود دارد که میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌هایی را نشان می‌دهد که در این گروه‌ها حضور دارند.

شاخص 50 شرکت فعال‌تر

سازمان بورس اوراق بهادار هر چند وقت یکبار (معمولاً به صورت فصلی) فهرستی براساس وضعیت معامله شرکت‌ها و درجه نقدشوندگی آن‌ها ارائه می‌دهد که 50 شرکت فعال‌ یا برتر را معرفی می‌کند؛ شیوه محاسبه‌ی آن با تفاوت تعداد شرکت‌های لحاظ شده، مشابه شاخص کل است و بازگوکننده روند رشد این شرکت‌ها است.

شاخص 30 شرکت بزرگ‌تر

شرکت بورس اوراق بهادار بعد از عملیاتی شدن شاخص سهام شناور، شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر را که نماد وضعیت واقعی بازار سهام کشور و طبق استاندارد جهانی است را به کار گرفت که به صورت میانگین وزنی و براساس سهام شناور آزاد محاسبه می‌شود. انتخاب این شرکت‌ها در میان 100 شرکت پذیرفته شده، براساس ارزش بازار و معیار نقد‌شوندگی انجام می‌شود.

دو نکته قابل توجه در خصوص شاخص کل که باید مد نظر سرمایه‌گذاران باشد:

نکته اول اینکه افزایش شاخص کل، لزوماً به معنای سودآوری سهام در همه شرکت‌های حاضر در بورس نیست، همان‌طور که کاهش شاخص کل نیز لزوما ً به معنای ضرردهی سـهام همه شرکت‌هـا در بورس نیست. زيرا همانگونه که گفته شد، شاخصِ كل بیانگر میانگین بازدهی بورس است و چه بسا در برخی موارد، علیرغم رشد قابل توجه شـاخص کلِ بورس، برخی سهام با افت قیمت مواجه شده و سهامداران خود را با زیان مواجه سازند یا در شرایطی که شاخص کل با کاهش مواجه است، برخی سرمایه‌گذاران که سهام ارزنده‌ای را در سبد سـهام خود دارند، سود قابل قبولی بـه دست می‌آورند. بنابراین، سرمایه‌گذاران نباید صرفاً با اتکا به اخبار رشد شاخص کل و بدون بررسی کامل در خصوص ارزش ذاتی سهام، اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کنند و حتی در شرایط رشد مستمر شاخص کل نیز در انتخاب سهام، باید کاملاً دقت کنند.

نکته دوم ارتباط بین شاخص کل و سبد سهام است. حتماً بخاطر دارید که یکی از اصول بسیار مهم سرمایه‌گذاری در بورس، تشکیل سبد سهام متنوع است. هر اندازه سبد سهام یک سرمایه‌گذار، متنوع‌تر و به ترکیب سهام شرکت‌های موجود در بورس نزدیک‌تر باشد، بازدهی آن سرمایه‌گذار نیز به متوسط بازدهی کل بورس که توسط شاخص کل نشان داده می‌شود، نزدیک‌تر خواهد بود. تا آنجا که اگر فردی بتواند ترکیب سهام موجود در سيستم خود را به طور کامل، منطبق بر ترکیب تمامی سهام حاضر در بورس کند، بازدهی وی نیز به طور کامل منطبق بر نوسانات شاخص كل بورس خواهد بود و مثلاً با رشد 30 درصدی شاخص، وی نیز حدودا 30 درصد سود بدست خواهد آورد.

شاخص بورس واقعی است؟

در حالی مسوولان بازار سرمایه از افزایش ۴۲ هزار واحدی شاخص کل بورس از ابتدای سال تاکنون خوشحالند و آن را جشن می‌گیرند که برخی فعالان بازار سرمایه معتقدند .

مدل جدید شاخص که به عنوان شاخص کل بورس از اواخر سال 87 طراحی و مورد محاسبه قرار گرفته ، بیانگر واقعیت بازار نبوده و از سقوط پی در پی شاخص جلوگیری می‌کند.

بورس اوراق بهادار تهران از فروردین ماه 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت برمبنای عدد پایه 100 و با نام تپیکس (TEPIX) کرد که این شاخص، نماگر تغییرات قیمت کل بازار بوده و به صورت میانگین وزنی محاسبه می‌شد. این شاخص در آن زمان 52 شرکت را دربرمی‌گرفت و در صورتی‌ که نماد شرکتی بسته بود یا برای مدتی معامله نمی‌شد، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌شد و تعداد سهام منتشره شرکت‌ها، معیار وزن‌دهی در این شاخص بود که این امر منجر به تأثیر بیشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شد. در این میان شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص بازده کل با نماد TEDPIX از فروردین 1377 در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشانگر بازده کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازده نقدی پرداختی، متأثر می‌شود. این شاخص کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در بردارد و شیوه وزن‌دهی و محاسبه آن همانند شاخص کل قیمت (TEPIX) است و تنها تفاوت میان آن در شیوه تعدیل آن‌ها است به طوری که شاخص قیمت و بازده نقدی علاوه بر موارد تعدیل شاخص قیمت، در صورت پرداخت سود نقدی نیز تعدیل می‌شود. علاوه بر این شاخص بازده (سود) نقدی که با نماد TEDIX منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازده نقدی پرداختی شرکت‌هاست و مقدار آن از تقسیم پایه شاخص کل قیمت (TEPIX) بر پایه شاخص بورس (قیمت و بازده نقدی)(TEDPIX)، به دست می‌آید. * چرا محاسبه شاخص کل بورس تغییر کرد؟ شاخص کل قیمت، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص بازده نقدی، شاخص صنعت، شاخص 50 شرکت فعالتر، شاخص تالار اصلی و فرعی از شاخص‌هایی بودند در بورس اوراق بهادار تهران مورد محاسبه قرار می گرفتند ولی در راستای اجرای بند 3 مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار در تاریخ هشتم مرداد 86، مقرراتی برای تغییر در محاسبه شاخص بورس به پیشنهاد هیات مدیره سازمان بورس رسید و در تاریخ 30 اردیبهشت 1387 در شاخص قیمت بورس Tepix 10 ماده و 3 تبصره دستورالعمل نحوه تغییر شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید تصویب شد. بر اساس این مصوبه بود که شورای عالی بورس اقدام به انتشار مقررات اجرایی نحوه تغییر در شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید در بازار سهام کرد و همزمان با راه اندازی نرم افزار جدید معاملات موسوم به "جم" در روز 16 آذرماه، شاخص قیمت و دیگر شاخص‌های بورسی تغییراتی نسبت به گذشته پیدا کردند. به طوری که شاخص بازده نقدی و قیمت از سال 87 به عنوان شاخص کل در بورس معرفی شد و در حال حاضر به جای شاخص قیمت، شاخص کل بورس به همراه شاخص صنعت، شاخص بازار اول، شاخص بازار دوم و شاخص آزاد شناور و شاخص 30 شرکت بزرگ در بورس اوراق بهادار تهران محاسبه می شود. این در حالی است که شاخص قیمت که به عنوان شاخص قدیم بورس مطرح است در گذشته بر اساس تغییرات قیمت سهام بازار محاسبه می شد به طوری که تغییرات تمام شرکتهای بورسی در این شاخص لحاظ می‌شد اما در محاسبه فعلی شاخص قیمت از قیمت تعدیل شده، استفاده می شود به طوری که قیمت سهم پس از تقسیم سود نقدی کاهش پیدا میکند که در محاسبه جدید، پایه شاخص به اندازه سود تقسیم شده، تعدیل می شود تا تاثیری بر شاخص نگذارد. لذا شاخص قیمت تنها بر اساس تغییرات قیمت محاسبه می‌شد ولی شاخص سود نقدی اثر تقسیم سود را نیز مورد بررسی قرار می دهد. به عنوان مثال، در محاسبه جدید شاخص درصورتی که قیمت سهام یک شرکت بورسی قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه یک هزار و 200 ریال باشد و این شرکت 200 ریال سود در مجمع تقسیم کند، در روز گشایش نماد تغییرات قیمت نسبت به مبلغ یک هزار ریال انجام می شود تا تاثیری در شاخص به وجود نیاید. اما درگذشته نحوه محاسبه شاخص به گونه دیگری بود به طوری که اگر سهام یک شرکت بورسی 1200 ریال بود و در مجمع 200 ریال سود تقسیم می کرد، نماد با قیمت1100 ریال باز می شد که این امر شاخص را منفی می کرد. بنابراین در محاسبه جدید، تغییرات شاخص نسبت به مرز یک هزار ریال برای شرکت مذکور انجام می شود تا تاثیری در شاخص ایجاد نشود. **اشکالات شاخص فعلی بورس به این ترتیب با تغییرات ایجاد شده در محاسبه شاخص بورس تهران، در شاخص فعلی، قیمت سهام یک شرکت قبل از مجمع منهای سود تقسیمی این شرکت محاسبه می‌ شود که عمده‌ترین اشکال محاسبه آن در این است که امکان مقایسه شاخص با گذشته از بین رفته و نمی‌توان بر مبنای اعداد سال گذشته به یک نتیجه منطقی در مورد روند حرکت شاخص در سال‌ جاری رسید. همچنین ضمن اینکه داده‌های شاخص قیمت توسط بورس اعلام نمی شود که شاخص فعلی، از رشد سهام شرکتها جلوتر بوده و از کاهش سهام ها عقب‌تر است. علاوه بر این سود نقدی شرکت‌ها در زمان بازگشایی نماد سهام آنان پس از مجمع از مخرج کسر محاسبه بازدهی کسر می شود که سبب رشد در محاسبه شاخص می‌ شود و دلیل این موضوع نیز تلاش برای جلوگیری از نزول شاخص در دوران نزول است. این در حالی است که عدم تطابق حرکت شاخص با حرکت قیمتها، سردرگمی سهامداران و کاهش اعتماد بر شاخص از جمله انتقادات وارده بر شاخص جدید که این مسائل موجب شده‌اند کارکرد شاخص به عنوان نماگر رویه کلی بازار در پرده ابهام قرار گیرد. بر این اساس است که برخی از فعالان بازار سرمایه نسبت به نحوه محاسبه شاخص، افزایش و مقایسه آن اعتراض داشته و معتقدند شاخص‌های قدیمی نیز باید در نرم‌افزار جدید معاملاتی بورس تعریف و برای عموم نمایش داده شود. این در حالی است که با واقعی کردن شاخص و پذیرش اشتباهات شاخص، می‌توان بازار را از فشار زیاد رهانید و سرمایه‌گذاران را از نگرانی بیرون کرد. *آیا رشد شاخص بورس ارتباطی به تغییر فرمول محاسبه آن دارد؟ اما در این میان رشد شاخص بورس به تبع تغییر فرمول محاسبه، از بازده قیمت به بازده نقدی و قیمت، فارغ از منطق تغییر شاخص این سوال را مطرح می کند که آیا این تغییر اساساًٌ درست و منطقی بوده یا نه؟ و آیا رشد اخیر شاخص بورس ارتباطی به تغییر فرمول محاسبه آن دارد؟ در این میان یکی از کارگزاران بورس نحوه محاسبه شاخص کل بورس را مورد توجه قرار داد و گفت: یکی از اشکالات محاسبه شاخص کل بورس این است که اگر 5 درصد سهام شرکت در بورس پذیرفته شده باشد، کل شرکت در محاسبه شاخص لحاظ می‌شود. لذا باید شاخصی مورد محاسبه قرار گیرد که بیان کننده وضعیت بازار باشد. وی با بیان اینکه شاخص کل بورس با شاخص قیمت و بازده نقدی پیوند زده شده است، ادامه داد: در محاسبه شاخص قدیم زمانی که شرکت‌ها سود تقسیم می کردند، شاخص کاهش پیدا می کرد ولی شاخص جدید طوری محاسبه می شود که با تقسیم سود شاخص افزایش می یابد به طوری که در حال حاضر نیمی از بازدهی بورس از ابتدای سال تاکنون به دلیل برگزاری مجامع و تقسیم سود نقدی است. *شاخص فعلی واقعی‌تر از شاخص قبلی است اما در این میان مدیر عامل شرکت بورس اوراق بهادار نظر دیگری دارد و معتقد است شاخص کلی که در حال حاضر در بورس تهران محاسبه می شود واقعی تر از شاخص قبلی است. حسن قالیباف اصل در پاسخ به این سوال که آیا شاخص کل بورس واقعیتهای بازار را نشان می دهد یا نه؟ گفت: شاخصی که در گذشته به نام شاخص قیمت مورد محاسبه قرار می‌گرفت، بخشی از واقعیت را نشان می داد که آن واقعیت فقط بازده به خاطر تغییرات قیمت بود ولی شاخص فعلی، بازده کل را نشان می دهد که هم شامل تغییرات قیمت و هم سود نقدی است؛ لذا شاخص کلی که در حال حاضر محاسبه می شود واقعی‌تر است زیرا کل واقعیت بازار را نشان می دهد. *تقسیم سود نقدی شاخص را بالا می برد قالیباف در مورد اینکه آیا رشد اخیر شاخص به تغییر فرمول محاسبه آن ارتباطی دارد یه نه؟ گفت: در ماه‌هایی از سال سود نقدی روی رشد شاخص اثر گذار است و آن هم زمانی است که مجمع عادی شرکتها برگزار می شود و شرکتها سود نقدی تقسیم می کنند ولی زمانی که مجمع برگزار نمی شود، شاخص قیمت هر تغییری کند، شاخص کل نیز همان قدر دچار تغییر می شود. وی اضافه کرد: لذا تقسیم سود نقدی که در شاخص بورس اثرگذار است فقط مربوط به ماه‌هایی از سال و معمولا در تیر ماه و فصل مجامع شرکتها است و در مابقی ماه‌های سال این موضوع تاثیری روی شاخص کل بورس ندارد. قالیباف در ادامه تاکید کرد: این در حالی است که شاخص اصلی بورس در حال حاضر شاخص کل است که شاخص کاملی بوده و در آینده نیز نحوه محاسبه آن تغییری نمی کند. * رشد پی در پی شاخص فعلی این در حالی است که آمار روند حرکتی شاخص بورس از سال 83 تا کنون بیانگر واقعیت دیگری است و این موضوع را به ذهن متبادر می کند که شاخص جدید برای رشد طراحی شده است! به طوری که شاخص قدیم بورس اوراق بهادار کشور که تنها با احتساب بازده قیمت محاسبه می شد در بهترین حالت و بالاترین رقم خود توانست در سال 82 به رقم 13 هزار و 809 واحد برسد و بعد از آن روند نزولی طی کرد. به این ترتیب بعد از افت پی در پی شاخص بورس بود که موضوع تغییر سیستم جدید معاملاتی مطرح شد و به طبع آن محاسبه شاخص کل بورس تغییر کرد و شاخص قیمت و بازده نقدی به عنوان شاخص کل بورس ایران مطرح شد تا این شاخص جدید بهانه ای برای رشد روز افزون آن و جلوگیری از سقوط شاخص باشد به طوری که روند رشد شاخص از ابتدای سال 88 و با تغییر فرمول محاسبه نشان می دهد که از آن سال تاکنون شاخص کل بورس نه تنها هیچ گاه سقوط بیش از هزار و 300 واحدی را همانند سال های قبل از طراحی شاخص جدید، تجربه نکرده بلکه از آن سال تا کنون همواره در مسیر مثبت حرکت کرده است! آمار حرکت شاخص کل بورس از ابتدای سال 88 و بعد از تغییر فرمول محاسبه شاخص، نشان می دهد که شاخص کل بورس از همان ابتدای سال روند صعودی خود را آغاز کرد و از کانال هفت هزار واحد در ابتدای سال به 12 هزار و 537 واحد در پایان سال رسید. اما این پایان ماجرا نبود و روند پرشی و جهشی شاخص کل بورس طبق فرمول جدید در سال 89 به اوج خود رسید و این متغیر مهم اعداد 13 هزار،14 هزار،15 هزار،16 هزار،17 هزار و در نهایت 18 هزار را فتح کرد که بیشترین رکورد شاخص بورس نیز فصل مجامع و تقسیم سود شرکتها مربوط بوده است. این حرکت در سالهای 90، 92،91 و هم تکرار شد به گونه ای که شاخص بورس در این سالها به خصوص امسال رشد فزاینده ای را تجربه کرده و از 38 هزار واحد در رکوردی بی سابقه به 80 هزار واحد رسید. به این ترتیب با رشد بی سابقه دماسنج بازار سرمایه از ابتدای سال تا کنون و افزایش 42 هزار واحدی این متغیر، این شائبه بیشتر مطرح می شود که آیا ارقام شاخص بورس واقعی است؟ اگرچه از افزایش قیمت‌های جهانی فلزات اساسی، فولاد، طلا ، نفت،رکود بازار های رقیب از جمله عوامل رکورد زنی پی در پی شاخص کل بورس بوده است و اگر چه روند مثبت شاخص به فال نیک گرفته می شود و به اعتقاد مسوولان بورس روش کنونی در محاسبه شاخص روش درست‌تری است، اما این شائبه مطرح می شود که حساسیت به نوسان‌های شاخص بورس تهران باعث شده است تا مدیران بورسی به طراحی شاخص جدیدی دست بزنند که همواره این متغیر را در مسیر صعودی نشان دهد و روش جدید محاسبه شاخص که پایه عددی آن از شاخص قیمت گرفته شده و نحوه محاسبه آن بر مبنای شاخص بازده نقدی و قیمت است، برای جلوگیری از سقوط آن طراحی شود. زیرا همانطور که آمار نشان می‌دهد بعد از تغییر فرمول محاسبه شاخص کل،این متغیر مهم هیچگاه شاهد سقوط 5 هزار واحدی همانند سال های 83 تا 87 نشده و همواره مسیر خوش و خرمی را پیموده است. از سوی دیگر با توجه به تغییر فرمول محاسبه شاخص بورس نمی توان به مقایسه آمار حرکت شاخص از سالهای قبل از آذر 87 پرداخت چرا که نحوه محاسبه شاخص از شاخص قیمت به شاخص نقدی و قیمت تغییر کرده است به طوری که اگر در گذشته قیمت سهام شرکتی بعد از مجمع به خاطر تقسیم سود افت می کرد، شاخص بورس نیز کاهش نشان می داد. در حالیکه در حال حاضر اگر شرکتی سود تقسیم کند و به اندازه سود تقسیمی قیمت بعد از مجمع کاهش یابد شاخص هیچ تغییری نخواهد کرد. لذا با توجه به این موضوع امکان ثبت رکوردهای دیگری برای شاخص کل بورس تا اعداد بالاتر نیز وجود دارد. این در حالی است که مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در سال گذشته نحوه محاسبه شاخص‌های اصلی بورس تهران را مورد ارزیابی قرار داد و با توجه به انتقادات وارده بر نحوه محاسبه شاخص پیشنهادات جدیدی برای نحوه محاسبه ارائه کرده است. همچنین این مرکز اعلام کرد که با توجه به اهمیت حیاتی وجود اطلاعات در بازارهای مالی ضروری است که شاخص قیمت برای تمامی روزهای کاری بورس از تاریخ انقطاع آن در آذرماه 1387 تاکنون محاسبه و منتشر شود. لذا این مرکز پیشنهاداتی را برای محاسبه شاخص ارائه کرد. این مرکز عنوان کرد از آنجا که محاسبه شاخص برای تمامی ساعات معاملاتی دشوار است پیشنهاد می شود حداقل شاخص قیمت بر مبنای قیمت روزانه (قیمت آغازین ، پایانی و یا میانگین این دو) محاسبه شده و در اختیار فعالان بازار قرار گیرد. این کار، عملا امکان انتخاب یکی از دو شاخص قیمت یا بازده کل را برای فعالان بازار فراهم می کند. این در حالی است که مدیر عامل شرکت بورس در مهر ماه امسال در نشست خبری اظهار کرد: قرار است شاخص بازده نقدی منتشر شود که مستقل از شاخص کل، بازده نقدی و بازده قیمت را مورد محاسبه قرار دهد. به گفته قالیباف، نرم افزار این سیستم توسط شرکت بورس در حال تهیه است تا اطلاعات را از سیستم معاملات بگیرد زیرا سیستم معاملات بورس محاسبه شاخص را انجام می‌داد اما تنظیمات آن به شکلی بود که شاخص کل را محاسبه می‌کرد که امیدواریم با طراحی این نرم افزار، شرکت بورس بتواند شاخص قیمت را محاسبه کند. وی اعلام کرد:‌ به دنبال این هستیم تا نرم افزاری طراحی شود که مانند شاخص کل بتواند هر لحظه از زمان بازار مورد محاسبه قرار گیرد و اطلاعات را در اختیار بازار قرار دهد. وی با رد مبهم بودن شاخص کل بورس گفت:‌ شاخص فعلی بورس ابهام ندارد زیرا شاخص‌هایی که طراحی می‌شوند می‌توانند برخی اطلاعات اضافه را در اختیار بازار قرار دهند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، لذا در شرایطی که هنوز شاخص قیمت مورد محاسبه قرار نگرفته است، فعالان بازار سرمایه همواره از مسوولان تقاضا دارند که شاخص‌های قدیمی بورس را مجددا روی تابلوی بورس نمایش دهند زیرا شاخص قیمت که در گذشته نمایش داده می‌شد مبنایی برای فعالان بازار بود که اکنون وجود ندارد و این موضوع باعث شده است که اطلاعات شاخص قدیمی بورس تهران دیگر قابل مشاهده برای عموم نبوده و مبنای محاسبه دقیقی برای بررسی و تحقیق بر روند شاخص وجود نداشته باشد.