بورس کالا چیست

بورس

نحوه خرید ورق از بورس کالا ، خرید ورق از بورس چه شرایطی دارد؟

ورق ها یکی از محصولات فولادی بسیار پر کاربرد می باشند که به مقدار زیاد در بازار بورس کالا معامله می شوند. استفاده در صنایع گوناگون از خودروسازی گرفته تا صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، سبب شده تا نیاز به این محصول پر مصرف همیشه وجود داشته باشد و حجم عظیمی از معاملات در بورس کالا به انواع ورق های فولادی اختصاص اختصاص داده شود. در این مقاله با نحوه خرید ورق از بورس کالا بیشتر آشنا خواهیم شد.

چه محصولاتی از ورق در بورس کالا عرضه می شود؟

ورق ها در زیرگروه اصلی با عنوان مقاطع تخت که خود زیرمجموعه ای از گروه اصلی تحت عنوان گروه فولاد می باشد، در بورس کالا عرضه می شوند. دسته بندی اصلی ورق ها شامل دو گروه ورق گرم و ورق سرد می باشد که هر کدام از آنها به دلیل بخورداری از خواص و ویژگی های گوناگون، انواع دیگری از ورق های فولادی را رقم می زنند. ورق های فولادی که در بورس کالا عرضه می شوند به شرح زیر می باشند:

• ورق گرم
• ورق سرد
• ورق گالوانیزه : گستردگی کاربردهای ورق گالوانیزه در صنایع یکی از دلایل نوسانات بالای قیمت ، در این نوع ورق است.
• ورق قلع اندود : ورق قلع اندود چیست ؟ تقاضای این ورق دربازار مدام در حال افزایش است. در مورد آن بیشتر بدانید.
• ورق رنگی

این تقسیم بندی به صورت کلی بوده به گونه ای که برای مثال، ورق گرم در بورس کالا دارای انواع مختلفی شامل ورق گرم HB، ورق گرم HC، ورق گرم خودرو و ورق گرم نوردکاران می باشد. ورق سرد هم به دو شکل دیگر یعنی ورق سرد خودرو و ورق سرد لوازم خانگی در بورس کالا عرضه می شود. همچنین ورق گالوانیزه علاوه بر گالوانیزه معمولی، دارای دو نوع دیگر تحت عنوان ورق گالوانیزه خودرو و ورق گالوانیزه لوازم خانگی می باشد که در بورس کالا معامله می شوند. هرچند که بیشتر معاملات ورق ها در بورس کالا پیرامون همان 5 گروه بورس کالا چیست اصلی یاد شده در بالا انجام می شود.

خرید ورق از بورس چه شرایطی دارد ؟

شرایط خرید و فروش ورق های فولادی در بورس کالا تحت تاثیر نوسانات و تفاوت در قیمت ورق فولادی اعلام شده از جانب تولیدکنندگان مختلف قرار می گیرد. تحت چنی شرایطی، سه حالت ممکن است رخ دهد. اول اینکه ممکن است برخی فروشندگان با ثابت نگه داشتن قیمت ها به دنبال جذب مشتری بیشتر به سمت خود می باشند. حالت دوم عبارتست از عدم انجام معامله از جانب فروشنده و عدم ذکر قیمت محصولات تا زمانی که شرایط مساعد و جوی پایدار در بازار حاصل شود. حالت سوم هم به همسان سازی قیمت ها توسط فروشندگان متناسب با قیمت های بازار مربوط می شود.

چه شرایطی بحرانی نامیده می شود ؟

ایجاد چنین شرایطی که سبب ناپایداری در قیمت ها و نیز عدم انجام معاملات مستمر و شفاف می شود را شرایط بحرانی می نامند. در چنین شرایطی رفتار های متفاوتی از جانب خریداران هم مشاهده می شود که برخی بدون توجه به شرایط، اقدام به خرید می کنند. برخی دیگر نیز در حد رفع نیاز خرید کرده و عده ای هم تا ثبات قیمت ها و اعلام نرخ نهایی آنها از انجام خرید در بورس کالا امتناع می کنند.

آخرین عرضه ورق در بورس کالا در چه تاریخی بوده است ؟

در تاریخ 12 بهمن 1400، ورق سرد فولاد مبارکه به میزان 27050 تن مورد معامله قرار گرفت. همچنین در این روز، ورق گرم B نورد و لوله اهواز به مقادیر مختلفی عرضه شد اما هیچ معامله ای پیرامون آن منعقد نشد. ورق گالوانیزه فولاد مبارکه نیز از دیگر ورق های معامله شده در این روز بود که به میزان 5000 تن خرید و فروش شد. ضمن اینکه ورق قلع اندود هم به حجم 6000 تن در این روز مورد معامله قرار گرفته است.

مراحل خرید ورق از بورس

خرید ورق از بورس کالا روند ساده ای داشته که می توان آن را در چهار مرحله خلاصه کرد:

اولین قدم در خرید ورق از بورس کالا، انتخاب یک کارگزاری می باشد تا به عنوان یک واسطه، خریدار را به فروشنده ربط دهد. این کارگزاری ها باید از کارگزاری های فعال بوده و نیز در زمینه خرید آهن آلات و ورق های فولادی در بورس کالا فعالیت کنند. این کارگزاری ها هستند که کد بورسی را در اختیار شما قرار می دهند.

گام دوم خرید ورق از بورس کالا، ثبت نام در سامانه سجام به منظور دریافت کد معاملاتی می باشد. این کد های معاملاتی زمینه انجام معاملات از طریق کارگزاری ها در بورس کالا را فراهم می آورند. مدارکی که برای انجام این امور مورد نیاز است در ادامه به طور مفصل تشریح خواهند شد.

گام سوم، دریافت و تکمیل برگه خرید از کارگزاری مربوطه می باشد. مواردی از قبیل میزان ورق درخواستی، تعداد ورق و مهم تر از همه، فیلد مربوط به حداکثر توان خریدار باید در این برگه خرید مشخص شوند. در بخش مربوط به حداکثر توان خریدار، باید اطلاعاتی نظیر قیمت درخواستی در ازای هر واحد از ورق ثبت شود. سپس لازم است که ده درصد از مبلغ فاکتور به ‌حساب کارگزاری واریز شود که این مبلغ به عنوان نوعی تعهدنامه از جانب خریدار تلقی می شود.

گام چهارم عبارتست از انجام معامله توسط کارگزاری و مطابق با درخواست خریدار که سرانجام به یک اطلاعیه تایید خرید منتهی می شود. ادامه و اتمام مرحله خرید مشروط بر واریز مابقی فاکتور خرید به حساب بورس تا حداکثر سه روز پس از دریافت اطلاعیه تایید خرید می باشد.

مدارک لازم برای خرید ورق از بورس چیست؟

مدارک مورد نیاز برای خرید ورق از بورس با توجه به نوع بازاری که قرار است معامله در بستر آن شکل گیرد، متفاوت می باشد.

مدارک مورد نیاز برای مشتریان حقیقی ایرانی در بازار فیزیکی

• اصل فرم درخواست کد حقیقی ایرانی
• کپی برابر اصل شده کارت ملی و شناسنامه
• ثبت نام در سامانه امور مالیاتی

مدارک مورد نیاز برای مشتریان حقوقی ایرانی در بازار فیزیکی

• اصل فرم درخواست کد حقوقی ایرانی
• کپی برابر اصل شده کارت ملی و شناسنامه مدیر عامل و تمام اعضاء هیات مدیره
• اساسنامه
• روزنامه رسمی تاسیس و آخرین تغییرات اعضاء هیات مدیره و سایر روزنامه های رسمی مهم
• صورت های مالی حسابرسی شده آخرین دوره
• پروانه بهره برداری و سایر مجوزهای فعالیت که معتبر باشند.

مدارک گفته شده در بالا مربوط به خرید از بازار فیزیکی بورس کالا بوده اما فعالیت در بازار مشتقه بورس کالا نیازمند مدارک دیگری می باشد.

مدارک لازم برای مشتریان حقیقی در بازار مشتقه

• اصل فرم درخواست کد با تائیدیه بانک مربوطه و کارگزار
• کپی برابر اصل شده پشت و روی کارت ملی و تمام صفحات شناسنامه
• فرم معرفی اطلاعات حساب های بانکی مشتری
• اقرار نامه و بیانیه ریسک معاملات فراردادهای آتی

مدارک لازم برای مشتریان حقوقی در بازار مشتقه

• اصل فرم درخواست کد با تائیدیه بانک مربوطه و کارگزار
• کپی برابر اصل شده پشت و روی کارت ملی و تمام صفحات شناسنامه مدیر عامل، تمام اعضای هیات مدیره و نماینده شرکت
• فرم مشخصات نماینده
• فرم معرفی اطلاعات حسابهای بانکی مشتری
• اقرار نامه و بیانیه ریسک معاملات فراردادهای آتی
• آخرین تغییرات روزنامه رسمی شرکت که در آن سرمایه ثبتی شرکت درج شده باشد
• اساسنامه

در چه روزهایی از هفته، ورق در بورس کالا عرضه می شود ؟

در بین انواع ورق های فولادی، ورق سرد معمولا در روزهای دوشنبه و یا سه شنبه هر هفته در بورس کالا عرضه می شود. اما عمده عرضه و بورس کالا چیست معامله ورق های گالوانیزه،ورق قلع اندود و نیز ورق گرم، در روز سه شنبه هر هفته در بورس کالا انجام می شود. معاملات مربوط به ورق های فولادی در روز های یاد شده و در تالار محصولات صنعتی و معدنی و در ساعت 11 صبح به انجام می رسند.

روش های خرید ورق از بورس کالا

روش های خرید ورق از بورس کالا شامل دو حالت حراج حضوری بورس کالا چیست و روش عرضه یکجا می باشد.

روش حراج حضوری

در عرضه ورق فولادی به روش حراج حضوری در بورس کالای ایران، ثبت سفارش، معاملات، تسویه، پایاپای و تحویل کالا مطابق با مقررات حاکم بر بازار فیزیکی بورس خواهد بود. در این نوع عرضه، اگر معامله کالا به میزان حداقل خرید جهت کشف نرخ به انجام نرسد، عرضه‌کننده تا پنج روز کاری پس از اولین عرضه، برای عرضه مجددکالای خود فرصت دارد. اگر در عرضه دوم نیز کالا به فروش نرود، عرضه مجدد کالا در بورس منوط به ارائه درخواست به بورس و طی کردن مجدد فرآیند پذیرش و عرضه خواهد بود.

روش عرضه یکجا

در این روش، تنها در صورتی که کارگزار فروشنده بتواند 3 درصد ارزش کالای مورد معامله را براساس قیمت پایه و به صورت نقدی یا ضمانت ‌نامة بانکی بدون قید و شرط از فروشنده دریافت کند و حسب مورد به حساب را به این اتاق تحویل دهد و نیز تاییدیة اتاق پایاپای را مبنی بر سپردن تضامین مربوطه به بورس ارائه کند، مجاز به عرضه کالا خواهد بود.

قرارداد ها

همچنین به منظور خرید ورق از بورس کالا چه به روش حراج حضوری و چه به روش عرضه یکجا، قراردادهایی وجود داشته که معاملات باید در راستای یکی از آنها انجام شوند. این قراردادها به شرح زیر هستند:

1-قرارداد نقدی: براساس قرارداد نقدی، پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و به صورت پایاپای انجام می ‌شود.

2- قرارداد سلف: بر اساس این قرارداد، کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل داده خواهد شد و بهای آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می‌ گردد.

3- قرارداد نسیه: مطابق با قرارداد نسیه، کالا در هنگام معامله تحویل داده می شود و بهای آن در تاریخ سررسید و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.

4- قرارداد آتی: قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می ‌شود مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می شود، در سررسید معین به فروش رساند.

5- قرارداد سلف استاندارد: مطابق با این قرارداد، عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دورة معین به خریدار تحویل دهد.

6- قرارداد اختیار معامله: در این قرارداد، یک طرف اختیار خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می کند. قرارداد اختیار معامله حود نیز به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود.

مزایا و معایب خرید ورق از بورس

همانند هر بستر معاملاتی دیگر، خرید ورق از بورس کالا نیز مزایا و معایب مخصوص به خود را دارد. انجام معاملات در یک بستر مطمئن و تحت نظر نهادهای دولتی، امکان استفاده از ابزارهای بهینه به منظور ثبت درخواست و انجام معاملات و نیز وجود قابلیت اطمینان به شرایط خریدار و فروشنده که آنها را ملزم به انجام درخواست ها و معاملات در چارچوب قوانین می کند، از جمله مزایای خرید ورق از بورس کالا می باشد.

ضمن اینکه این محیط دارای معایبی هم می باشد که مهم ترین آن، وجود محدودیت ‌های گوناگونی است که از طرف متصدیان اعمال می شوند. در این راستا می توان به انجام خرید و فروش ورق در یک تناژ مشخص اشاره کرد که امکان خرید کمتر از آن امکان پذیر نیست.

نکات مهم و قابل توجه در خرید ورق از بورس کالا

به منظور انجام معاملات مربوط به ورق های فولادی در بورس کالا، توجه به برخی نکات سبب شده تا با اطلاع کامل و آشنا به مقررات، معاملات به خوبی انجام شده و هیچ ضرری به طرفین درگیر در آن وارد نشود.

کارمزد

کارمزد کلیه کالاها که ورق نیز جزوی از آن است به شرح زیر می باشد. این مبالغ بر حسب ریال می باشند.

مهلت تسویه

تا سه روز کاری بعد از انجام معامله، فرصت تسویه وجود دارد. همچنین، آخرین ساعت واریز وجه برای قراردادها، ساعت 13 روز سوم می باشد. لازم به ذکر است که کلیه فیش های واریزی و مدارک قراردادها باید که تا قبل از ساعت 15 هر روز از طریق سامانه جهت تسویه توسط کارگزاری مربوطه به اتاق پایاپای ارسال گردد.

درصد جریمه تاخیر روزانه

اگر قراردادهای منعقد شده تا حداکثر سه روز کاری پس از انجام معامله تسویه نشوند، این امکان به مشتری داده می شود که حداکثر تا 7 روز تقویمی پس از مهلت تسویه، نسبت به واریز وجوه و تسویه نهایی اقدام نماید اما به ازای هر روز تاخیر بر اساس روز تقویمی، خریدار موظف به پرداخت 25/0 درصد ارزش معامله به عنوان جریمه می باشد.

فسخ و شرایط فسخ معامله

چنانچه خریدار با وجود گذشت 7 روز تقویمی هم امور تسویه را انجام ندهد، معامله او فسخ شده و کارگزار خریدار مکلف است 5% ارزش معامله را به عنوان خسارت فسخ قرارداد به اضافه کارمزد طرفین قرارداد، واریز نماید.

بورس کالا چیست؟ (معرفی و بررسی محدودیت ها در بورس کالا)

بورس کالا بازاری است سازمان یافته که در آن به‌طور منظم کالاهای معین با روش‌هایی از قبل تعریف شده مورد معامله قرار می‌گیرند. در این بازار تعداد زیادی عرضه کننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله می‌کنند. در حال حاضر بورس کالا در ایران در چند حوزه فعالیت دارد که البته در حال گسترش در سایر حوزه‌ها نیز می‌باشد. این حوزه‌ها تحت عنوان رینگ‌های فلزات، پتروشیمی و معاملات مشتقه که فعلا منحصر به معاملات آتی سکه طلا است نام‌گذاری شده‌اند.

درک بورس کالا :

بورس کالاها محل اصلی تجارت کالاها است. بازارهای کالا با تجارت محصولات کشاورزی از جمله ذرت، گاو، گندم و خوک در قرن 19 آغاز شد. شیکاگو به دلیل موقعیت جغرافیایی آن در نزدیکی کمربند مزرعه و به دلیل اینکه یک نقطه اصلی ترانزیتی شرقی – غربی با دسترسی به راه آهن بود، مرکز اصلی این نوع تجارت بود. بازارهای کالاهای مدرن انواع مختلفی از وسایل نقلیه سرمایه‌گذاری را تجارت می‌کنند و غالبا توسط سرمایه‌گذاران مختلف از تولیدکنندگان کالا تا دلالان سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دو مورد از بهترین بورس‌های کالای شناخته شده در ایالات متحده ، گروه مبادلات تجاری شیکاگو (CME) و بورس کالاهای تجاری نیویورک (NYMEX) هستند. بازار مبادلات تجاری شیکاگو متنوع‌ترین بازار مشتقات در جهان است که سالانه سه میلیارد قرارداد به ارزش تقریبی یک بیلیارد (quadrillion) دلار در اختیار بورس کالا چیست دارد .

شناخته شده‌ترین مبادله کالا در اروپا، بورس بین قاره ای (ICE) است. بورس بین قاره‌ای مانند گروه مبادلات تجاری شیکاگو و بورس کالای تجاری نیویورک، یک بازار کالای الکترونیکی است و هیچ کالای تجاری فیزیکی را در برنمی‌گیرد. در یک فضای رقابتی با هزینه‌های متنوع، مبادلات الکترونیکی رواج بیشتری پیدا می‌کند. تنها مبادله کالایی کالاهای فیزیکی که در اروپا همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد، بورس فلزات لندن (LME) است. بورس فلزات لندن که مرکز جهانی تجارت فلزات صنعتی است، بیش از سه چهارم کل تجارت آتی (futures) فلزات غیر آهنی را عهده‌دار است.

انواع کالاهای اولیه (Commodities) :

کالاهای اولیه نوعی از یک کالای اساسی است که با سایر کالاها از همان نوع قابل معاوضه می‌باشند. آنها معمولاً در تولید کالاها و خدمات استفاده می‌شوند. ممکن است ما متوجه آن نباشیم؛ اما کالاها در بورس کالا چیست زندگی روزمره ما جایگاه بسیار مهمی دارند. پنبه‌ای را که لباس شما را تشکیل می‌دهد، الوارهایی که قاب خانه شما را تشکیل می‌دهد یا حتی فلز موجود در لوازم الکترونیکی خود را در نظر بگیرید.

در زیر لیستی از برخی از کالاهای اولیه معامله شده در دنیا وجود دارد.

نفت خام:

یکی از مهم‌ترین کالاهای جهان، نفت خام است که بطور طبیعی وجود دارد. در واقع نفتی که قبل از تصفیه استخراج می‌شود. از نفت خام برای تولید محصولات مختلف از جمله بنزین و انواع مشتقات پتروشیمی استفاده می شود. قیمت نفت خام که به طور کلی در ایالات متحده گزارش می‌شود، براساس قیمت آتی بورس کالاهای تجاری نیویورک تعیین می‌شود. این قراردادها بر اساس بشکه و دلار آمریکا برای هر بشکه است. روزهای مبادله نفت خام سومین روز کاری قبل از بیست و پنجمین روز تقویم ماه قبل از ماه تحویل است.

طلا:

یکی از فلزات گرانبها برای معامله گران کالا در جهان است. در حالی که سرمایه گذاران می‌توانند کالاهای فیزیکی را بخرند و بفروشند، معامله گران معمولاً قراردادهای آتی طلا را در بورس کالاها انجام می‌دهند. قراردادها عموماً براساس 100 اونس مشخص می‌شوند و به ازای هر اونس به وسیله دلار آمریکا مبادله می‌شود. زمان مبادله قراردادهای طلا، سومین روز کاری آخرین ماه تحویل است.

الوار:

این صنعت دارای دو محصول اصلی برای مصرف کننده نهایی است. چوب نرم و چوب سخت. چوب نرم در درجه اول در ساخت و سازها مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالی که از چوب سخت در کف سازی و ساخت مبلمان و ساخت پانل و کابینت استفاده می‌شود. اندازه قرارداد برای الوارها به طور کلی به ازای هر پوند به دلار آمریکا معامله می‌باشد.

گاز طبیعی:

این کالا برای گرم کردن خانه‌ها، کمک به تولید برق استفاده می‌شود . همچنین در صنایع تجاری و صنعتی کاربردهای دیگری نیز دارد. قراردادهای گاز طبیعی توسط واحد حرارتی انگلیس (mmBtu) به فروش می‌رسد. همه قراردادها با دلار آمریکا به ازای mmBtu معامله می‌شوند. آخرین روز معاملات گاز طبیعی سه روز کاری قبل از روز اول تحویل است.

پنبه:

پنبه پرمصرف‌ترین الیاف در جهان است. الیاف‌های پنبه‌ای برای تولید انواع پوشاک و سایر کالاهای خانگی که از نخ و پارچه تشکیل شده استفاده می‌شود. قراردادهای پنبه براساس 50،000 پوند و توسط دلار آمریکا برای هر پوند اندازه می‌گیرد.

کالاهای دیگری که در بورس کالا مبادله می‌شوند شامل نقره، پلاتین، برنج، شکر، آب پرتقال، جو دوسر، گاو، ذرت، مس، کاکائو، سویا و قهوه است. با این حال، این یک لیست جامع از آنچه در بورس می‌توانید پیدا کنید نیست.

محدودیت‌های بورس کالا :

ماهیت مبادلات کالا به سرعت در حال تغییر است. این روند در جهت تجارت الکترونیکی و به دور از معاملات سنتی تجارت آشکار می‌شود. جایی که معامله‌گران به صورت چهره به چهره به تجارت می‌پردازند که به عنوان گودال معاملاتی شناخته می‌شود، ملاقات می‌کنند و با استفاده از سیستم اعتراض آزاد ارتباط برقرار می‌کنند و سفارشات را از بورس کالا چیست طریق سیگنال های دستی و کلامی، درست مثل حراج، خرید و فروش می‌کنند.

مهم‌ترین اهداف بورس کالا را می‌توان به شرح زیر خلاصه نمود:

• ایجاد بازاری منسجم، سازمان‌یافته و قانونمند برای تسهیل داد و متن نقدی و آتی کالا، که در آن قيمت‌ها به‌صورت شفاف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف می‌شود.
• سامان‌دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی، انرژی و پتروشیمی از طریق مکانیزم اجرایی ناظر بر تعهدات و منافع طرفين معامله
• کشف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار
• حذف واسطه‌گری و واسطه‌های غیر ضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار
• كاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک
• کاهش ریسک بین فروشنده و خریدار به‌دلیل اجرای عملیات از طریق اتاق پایاپای و امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب
• فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش
• تحلیل آماری وضعیت بائیان و ارائه خدمات
• مشاوره در پیش‌بینی نوسانات بازار کالاها به منظور کمک به طرفین معاملات در برنامه‌ریزی و انجام به‌موقع تعهداتشان.
• حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن سرمایه و کالا و تعامل بهتر و قوی‌تر با بازارهای بین‌المللي
• استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه‌های تولیدی
• استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان

در این مقاله با بورس کالا و انواع کالاهای موجود در این بورس و محدودیت ها و اهداف آن آشنا شدیم.

بازار بورس کالا چیست؟

یکی از بازارهای اساسی فعال در بازار سرمایه ایران، بازار بورس کالایی است. در بازار بورس کالا، معاملات کالاهای پایه در بخش‌های مختلف کشاورزی، پتروشیمی، صنعتی و … انجام می‌پذیرد. این بازار، ساختاری کلی و منسجم برای داد و ستد کالاهای پایه ایجاد کرده است تا دشواری‌ها و پیچیدگی‌‌های بازار کالا را رفع کند. نوسانات بالای قیمتی و آشفتگی در معاملات، وجود ریسک‌های زیاد، نبود سیستم یکپارچه و شفاف در عرضه و تقاضای کالاها، از علل به وجود آمدن بورس کالا در ایران است. در این مقاله به تعریف کلی بورس کالا و ویژگی های این بازار میپردازیم.

بازار بورس کالا

بازار بورس کالا، بازاری متشکل و ساختاریافته است تا با ایجاد بستری قانونی و منظم، معاملات کالاهای پایه را تسهیل بخشد و موانع و محدودیت‌های بازار سنتی کالا را از بین ببرد. بازار کالا یکی از ۴ بورس اصلی بازار سرمایه ایران و مهم‌ترین نهاد موجود برای معاملات کالایی است. به عبارت ساده‌تر، بازار بورس کالا فضایی است که مجموعه‌ای از خریداران و فروشندگان که نیازهای عرضه و تقاضا کالاهای خاصی را دارند، در این بازار فعالیت می‌کنند.

بازار بورس کالای ایران توسط شرکت بورس کالا مدیریت می‌شود. شرکت بورس کالای ایران مرجعی برای کشف قیمت است که خدمات متنوعی مبتنی بر کالا و اوراق بهادار کالایی را در راستای پاسخ به نیازهای صاحبان صنایع، تجاری و فعالان بازار سرمایه از طریق بستری شفاف، رقابتی و منصفانه ارائه می‌دهد و با استفاده از منابع مختلف خود، به دنبال شناسایی و بهره‌برداری از فرصت‌های داخلی و خارجی است. به عبارت دیگر این شرکت، مرجعی پایدار برای کشف قیمت و معاملات مبتنی بر کالا و اوراق بهادار کالایی است که با وضع قوانین ضروری و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، انجام معاملات کالایی را امکان‌پذیر می‌سازد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص بورس کالا می‌توانید به سایت رسمی شرکت بورس کالای ایران به آدرس https://www.ime.co.ir مراجعه نمایید.

تاریخچه بازار بورس کالای ایران

به علت وجود نیازمندی‌هایی در بازار سنتی کالا، طی چندین سال، اقدامات لازم برای راه‌اندازی بورس کالا انجام پذیرفت. با توجه قوانین موجود و برنامه‌های توسعه کشور، شورای عالی بورس مسئول تشکیل و گسترش بورس کالایی در ایران شد و در سال ۱۳۸۲، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران، به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد. همچنین در سال ۱۳۸۳، سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی، دومین بورس کالایی کشور شروع به کار کرد. طی سال‌های بعد از فعالیت این دو بورس، سازمان‌های کارگزاران بورس فلزات تهران و کارگزاران بورس کالای کشاورزی، منحل گردید و شرکت بورس کالای ایران به عنوان یک شرکت جدید و مستقل از سال ۱۳۸۶ آغاز به فعالیت کرد. در سال‌های پس از آن بازارهای مختلف بورس کالا فعالیت خود را آغاز کردند. برای مثال سال ۱۳۹۳ اولین اوراق سلف موازی استاندارد منتشر شد و در سال ۱۳۹۵ معاملات اختیار معامله راه‌اندازی شد. در سال ۱۳۹۷ معاملات آتی زعفران به بازار بورس معرفی شد و در آخرین اقدام شرکت بورس کالا، بورس املاک و مستغلات در بازار فرعی این بازار راه اندازی شد.

اهمیت بورس کالایی

بورس کالای ایران جهت ساماندهی و ارتقای تجارت کالایی و تخصیص بهینه منابع و سرمایه ها، خدمات متنوعی را در اختیار جامعه قرار می‌دهد. بورس کالای ایران اهداف مشخصی دارد که می تواند در بخش های مختلف اقتصادی، سبب بهبود وضعیت و رونق بازار شود. مزایای بازار بورس کالا عبارت است از:

انواع قراردادهای بورس کالایی

در بازار بورس کالای ایران، قراردادهای مختلفی مورد معامله قرار می‌گیرد که بر اساس شرایط هر قرارداد، نحوه معاملات نیز با هم متفاوت است.

انواع قراردادهای استانداردی که اکنون در بازار بورس کالا معامله می‌شود به شرح زیر است:

قرارداد نقدی: قراردادی است که مبلغ کالای مورد معامله در زمان تحویل کالا و معامله پرداخت می‌شود.

قرارداد سلف: قراردادی است که مبلغ تعیین‌شده کالا، در زمان معامله پرداخت و تحویل کالا در زمانی مشخص در آینده انجام می‌شود. قرارداد سلف را می‌توان پیش فروش کالا نیز در نظر گرفت.

قرارداد نسیه: قراردادی است که مبلغ تعیین‌شده کالا در زمانی مشخص در آینده پرداخت می‌شود، اما کالا در هنگام معامله تحویل داده می شود.

قرارداد آتی: قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در زمان سررسید، مقدار مشخصی از کالا را با قیمت تعیین شده به خریدار به فروش برساند و در مقابل خریدار بورس کالا چیست متعهد می‌شود مقدار مشخصی از کالا را با قیمت مشخص در زمان تعیین شده آینده خریداری کند.

قرارداد سلف استاندارد: قراردادی است که بر اساس آن، فروشنده مقدار مشخصی از کالا را طبق قرارداد سلف استاندارد در ازای وجه نقد، در دوره تحویل به خریدار تحویل می‌دهد. خریدار نیز می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را قبل از سررسید به فرد دیگری بفروشد.

قرارداد اختیار معامله: قراردادی است که در آن، فرد اختیار خرید یا فروش کالایی را خریداری کرده و یا به فروش می‌رساند.

صندوق های کالایی: این صندوق ها، سبدی از کالاهای مختلف و پایه‌ای هستند که قابل معامله در بورس اوراق بهادار تهران بوده و افراد می‌توانند به جای خرید کالا و نگهداری آن، واحدهای صندوق کالایی را خریداری کنند.

گواهی سپرده کالایی: این گواهی، اوراق بهاداری است که نشان دهنده مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای سازمان بورس صادر می‌شود.

بورس کالا چیست و چگونه در آن سرمایه‌گذاری کنیم؟(فصل اول)

خرید از بورس کالا در قالب چندین قرارداد مختلف امکان‌پذیر بوده که هر کدام از آن ها شرایط خاصی را برای فروشنده و خریدار ایجاد می‌کند. امروزه بسیاری به دنبال فعالیت در این بازار هستند، اما آنها ابتدا باید بدانند که اساساً بورس کالا چیست و به چه نحوی فعالیت می‌کند.

بورس کالا چیست؟

در بازار سنتی کالا، خرید محصول یک ریسک محسوب می‌شود؛ زیرا قیمت‌ محصولات در بازار با نوسانات مختلفی همراه بوده و هر فروشنده‌‌ای می‌تواند محصولش را با یک قیمت خاص عرضه کند و نهادهای نظارتی نیز چندان بر روی قیمت کالا و اصالت آن‌ها حساسیت به خرج نمی‌دهند. این عدم نظارت کافی باعث شده بسیاری از افراد جهت تأمین مواد موردنیاز خود به بازار بورس کالا مراجعه کرده و در این بازار امن اقدام به خرید کالای موردنظر خود کنند.

در بورس کالا شاهد یک ساختار سازمان‌یافته و حساب‌شده هستیم که تعدادی کالای خاص مورد معامله قرار می‌گیرند. محصولاتی مانند محصولات کشاورزی، کانی‌های فلزی، محصولات شیمیایی و پتروشیمی و همین‌طور محصولات بازار فرعی و بازار مشتقه از مواردی هستند که در بازار بورس کالای ایران مورد دادوستد قرار می‌گیرند.

همچنین در این بازار، کارگزاران به‌عنوان رابط بین ارائه‌دهندگان و متقاضیان عمل می‌کنند تا معامله بر اساس قیمت روز و واقعی محصول و همین‌طور با تضمین اصالت کالا صورت بگیرد.

موارد زیر به ما می‌گوید که دلایل مهم به وجود آمدن بورس کالا چیست:

– نوسانات کاذب قیمت محصولات

– عدم امکان مدیریت ریسک از نوسان قیمت‌ها در آینده

– فقدان یک نظام قیمت‌گذاری شفاف بر پایه عرضه و تقاضا

– نبود یک سیستم نظارتی بر اجرای تعهدات خریدار و فروشنده

– عدم هماهنگی بین بخش‌های تولیدی و بازرگانی به‌ویژه در بخش واردات، صادرات و بازار مصرف

مهمترین اهداف بورس کالا را می توان به شرح زیر خلاصه نمود

– ایجاد بازاری منسجم، سازمان یافته و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا ، که در آن قیمت‌ها به صورت شفاف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف می‌شود.

– سامان دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی ، انرژی و پتروشیمی از طریق مکانیزم اجرایی ناظر بر تعهدات و منافع طرفین معامله.

– کشف قیمت کالاها براساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.

– حذف واسطه گری و واسطه های غیرضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار.

– کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک.

– کاهش ریسک بین فروشنده و خریدار به دلیل اجرای عملیات از طریق اتاق پایاپای.

– امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب .

– فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.

– تحلیل آماری وضعیت بازار و ارائه خدمات مشاوره در پیش‌بینی نوسانات بازار کالاها به منظور کمک به طرفین معاملات در برنامه‌ریزی و انجام به موقع تعهداتشان.

– حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن سرمایه و کالا و تعامل بهتر و قوی‌تر با بازارهای بین‌المللی.

– استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه‌های تولیدی

– استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان

زمینه‌های فعالیت بورس کالا

– محصولات صنعتی و معدنی (کانی‌های فلزی)

– محصولات شیمیایی و پتروشیمی

– کالاهای بازار فرعی

محصولات صنعتی و معدنی در چند گروه اصلی زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

– گروه صنعتی و معدنی

«هرکدام از این طبقات شامل چندین زیرگروه هستند و درمجموع، کالاهای پذیرش‌شده در این بخش، شامل ۲۴ زیرگروه اصلی و ۱۵۱ زیرگروه فرعی است».

محصولات گروه شیمیایی و پتروشیمی در دو گروه اصلی زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

– گروه فراورده های نفتی

«هرکدام از این طبقات شامل چندین زیرگروه هستند و درمجموع، کالاهای پذیرش‌شده در این بخش، شامل ۹ زیرگروه اصلی و ۵۷ زیرگروه فرعی است».

بخش کشاورزی

شامل یک بخش و ۲۱ زیرگروه و ۷۶ زیرگروه فرعی است.

گروه مشتقه

معاملات زعفران، سکه بهار آزادی، زیره سبز و پسته صورت می‌گیرد. گفتنی است اوراق سلف موازی استاندارد شرکت های مختلف نیز در این بخش مورد معامله قرار می‌گیرند.

در بخش کالاهای فرعی شامل ۹ شاخه اصلی زیر هستیم:

– اموال غیر منقول

– ضایعات و مستعمل

«هرکدام از این طبقات شامل چندین زیرگروه هستند و درمجموع، کالاهای پذیرش‌شده در این بخش، شامل ۸ زیرگروه اصلی و ۵۶ زیرگروه فرعی است».

انواع بورس کالا

از انواع بورس کالا می‌توان به بازارهای فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی اشاره کرد. این ۴ بازار زیرمجموعه بازار بورس کالا هستند که خود آن‌ها نیز چندین زیرمجموعه دارند. در قسمت زیر به انواع بازار بورس کالا اشاره‌کرده‌ایم:

بازار فیزیکی بورس کالا

در این بازار، محصولات مهمی مانند انواع محصولات کشاورزی، پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی و همین‌طور انواع محصولات صنعتی و معدنی دادوستد می‌شود. این بازار یکی از پررونق‌ترین بازارهای بورس کالا است که قوانین مختص به خود را دارد و ازنظر ارسال محصول مشابه بازار سنتی است. البته این معامله تحت شرایط ویژه‌ای صورت می‌گیرد و حالت مزایده‌ای دارد.براین‌اساس، فروشنده یک قیمت برای عرضه محصول اعلام می‌کند و متقاضیان آن، قیمت‌های مختلفی را که بالاتر از قیمت پیشنهادی فروشنده است به او پیشنهاد می‌کنند که در مرحله آخر، محصول به بالاترین قیمت پیشنهادی فروخته می‌شود. همچنین محصولات این بازار قابل معامله در بازار هدف داخلی و خارجی است. ازنظر انواع قرارداد نیز در این بازار، ۳ نوع قرارداد با نام‌های نقدی، نسیه و سلف منعقد می‌شوند که در ادامه مطلب، هر یک از این قراردادهای بازار فیزیکی را توضیح داده‌ایم.

بازار فرعی بورس کالا

محصولاتی که به دلایل مختلف ازجمله تأیید کیفیت توسط متقاضی به مراجعه حضوری نیاز دارند یا اینکه عرضه آن‌ها تداوم ندارد یا به هر دلیل دیگری نمی‌توانند در بازار فیزیکی حضورداشته باشند، در بازار دیگری تحت عنوان بازار فرعی بورس کالا چیست دادوستد می‌شوند. محصولات این بازار نیز عبارت‌اند از محصولات پتروشیمی، کشاورزی، معدنی، پلیمر و صنعتی و … که قابل‌عرضه در معاملات داخلی و خارجی هستند. بنابراین در این بازار، عرضه‌کنندگان بیشتری می‌توانند حضور پیدا کنند و محصولات خود را به فروش برسانند.

بازار مالی بورس کالا

این بازار جهت جذب سرمایه‌گذاران بیشتر تأسیس‌شده است و شامل ۳ زیرمجموعه با نام‌های گواهی سپرده کالایی، صندوق‌ سرمایه‌گذاری کالایی و قرارداد سلف موازی استاندارد است. در قسمت زیر به توضیح زیرمجموعه‌های بازار مالی بورس کالا پرداخته‌ایم:

گواهی سپرده کالایی

در این نوع بازار مالی، مقداری کالا به بخش انبار سپرده‌شده و انباردار یک قبض برای کالا صادر می‌کند که این قبض پشتوانه آن است. البته این قبض در صورتی صادر می‌شود که مسئول انبار، کیفیت محصولات را تأیید کرده باشد. این قبض از طریق افراد متقاضی حضور در بازار مالی بورس کالا، در اتاق پایاپای سپرده‌شده و افراد از طریق آن می‌توانند گواهی سپرده کالایی را دریافت کرده و دادوستد محصولات خود را آغاز کنند.

بورس

صندوق‌ سرمایه‌گذاری کالایی

در این نوع بازار مالی، هزینه‌های اضافی مربوط به انبارداری و حمل‌ونقل حذف‌شده و سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌جای خرید محصول، اوراق آن را خریداری کنند. درواقع، صندوق سرمایه‌گذاری کالایی بر روی کالای خاصی سرمایه‌گذاری کرده و سایر افراد متقاضی جهت سرمایه‌گذاری بر روی این کالا می‌توانند واحدهای صندوق را خریداری کنند.

قرارداد سلف موازی استاندارد

در این نوع قرارداد، عرضه‌کننده محصول می‌تواند مبلغ کالایی را که فروخته است پیش از تحویل آن دریافت کند. این قرارداد شبیه قرارداد سلف است که در قسمت انواع قرارداد بورس توضیح داده‌ایم. البته ازنظر داشتن بازار ثانویه، شباهتی به قرارداد سلف ندارد و تنها کلیات آن شبیه این قرارداد است.

بازار مشتقه بورس کالا

هدف از تأسیس بازار مشتقه بورس کالا، مدیریت ریسک قیمت و تضمین معاملات است. نحوه فعالیت این بازار این‌گونه است که یک دارایی خاص عرضه‌شده و بر روی آن، قراردادهایی تنظیم می‌شود. منظور از دارایی خاص نیز هر محصولی می‌تواند باشد.

از محصولات غذایی مانند زعفران و پسته گرفته تا انواع محصولات پتروشیمی و فلزات گران‌بها قابل معرفی به‌عنوان دارایی پایه هستند. بنابراین در این بازار، سرمایه‌گذاران بی‌شماری حضور یافته و حتی سرمایه‌گذاران خرد نیز امکان فعالیت دارند. همچنین در این بازار بورس کالا، ۲ مدل قرارداد با نام‌های قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله منعقد می‌شود که این قراردادهای معاملاتی را در ادامه توضیح داده‌ایم.

انواع معاملات در بورس کالا را بشناسیم

همانطور که در بخش قبل توضیح دادیم معاملات و سرمایه‌گذاری در بورس کالا در بستری از قراردادها انجام می‌شود که به توافق طرفین معامله می‌رسد. به طور کلی، انواع قراردادهای داد و ستدی که در بورس کالا استفاده می‌شود عبارتند از:

۱: قرارداد نقدی در بورس کالا

به قرارداد نقدی، قرارداد تحویل فوری هم گفته می‌شود. وقتی طرفین معامله تصمیم به اجرای قرارداد نقدی می‌کنند،به این صورت است که خریدار کل قرارداد را به علاوه کارمزد کارگزار به صورت نقد پرداخت می‌کند و فروشنده نیز در مقابل موظف است کالا را به خریدار تحویل دهد. طبق این نوع خرید از بورس کالا، هم وجه و هم کالای مورد معامله باید در سه روز مبادله شوند. قراردادهای معاوضه نفتی در این سته قرار می‌گیرند.

۲: قرارداد سلف در بورس کالا

در این روش از سرمایه‌گذاری در بورس کالا برخلاف قرارداد نقدی؛ وضعیت تحویل کالا متفاوت است. قرارداد سلف به این شکل است که در زمان معامله، خریدار باید کل مبلغ مورد معامله را پرداخت کند اما در مقابل فروشنده کالا را در آینده و تاریخی که در قرارداد ذکر می‌شود به خریدار تحویل خواهد داد.

۳: قرارداد نسیه در بورس کالا

از نام قرارداد مشخص است که پرداخت مبلغ از سوی خریدار به طور کامل انجام نمی‌شود و معامله به شکل نسیه خواهد بود. طبق این قرارداد پرداخت به صورت نقد و نسیه مورد توافق قرار می‌گیرد، ولی تحول کالا بورس کالا چیست باید حداکثر تا سه روز کاری پس از انجام معامله انجام شود. اگر دقت کنید متوجه می‌شوید که این قرارداد برعکس قرارداد سلف است و تحویل کالا به آینده موکول نمی‌شود. مبلغی از قرارداد که به صورت نسیه است طبق سررسیدهای تعیین شده در قرارداد باید به فروشنده کالا پرداخت شود.

۴: قرارداد آتی در بورس کالا

در قرارداد آتی، فروشنده و خریدار کالا متعهد می‌شوند که کالای مورد نظر را در زمان آینده با قیمت مشخصی که در زمان معامله مورد توافق طرفین قرار گرفته است داد و ستد کنند. طبق قرارداد در زمان مورد توافق، خریدار باید مبلغی که مشخص شده را به فروشنده پرداخت کند و در مقابل نیز فروشنده باید کالا را به خریدار تحویل دهد.

۵: قرارداد اختیار معامله

در بورس کالا قرارداد اختیار معامله یک نوع خرید از بورس کالا است که در آن یک طرف، اختیار (حق) خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. در هر کدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند. در قرارداد اختیار خرید، به خریدار اختیار داده می‌شود که یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا زمان مشخصی خریدار کند و اجباری در این کار وجود ندارد.

از سوی دیگر در مقابل اختیاری که به خریدار داده شده، فروشنده این قرارداد اجبار دارد تا قبل از اتمام مهلتی که به توافق طرفین رسیده، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشته باشد، دارایی معین یا همان کالا را در قیمت مشخص با خریدار معامله کند.

به همین ترتیب در قرارداد اختیار فروش، به فروشنده این اختیار داده می‌شود که یک دارایی معین را در یک قیمت تعیین شده تا زمان مشخصی بفروش برساند. از سوی دیگر خریدار این قرارداد اجبار دارد تا قبل از اتمام مهلت، هر زمان که فروشنده تمایل به اجرای قرارداد داشته باشد دارایی معین را در قیمت مشخص با فروشنده معامله کند. در قرارداد اختیار فروش، فروشنده ملزم به فروش کالا نیست.

۶: قراردادهای صلح بورس کالا چیست در بورس کالا

در این قرارداد، خریدار و فروشنده بر امری توافق می‌کنند که عنوان آن قراردادهای معروف مثل خرید، رهن، اجاره و… نباشد. به بیان دیگر قرارداد صلح اکثرا برای رفع اختلافاتی که در حال حاضر وجود دارد یا برای جلوگیری از اختلافات احتمالی آینده تشکیل می‌شود یا به جای یکی از قراردادهای معاملاتی به کار می‌رود.

۷: قراردادهای معاوضه در بورس کالا

در قرارداد معاوضه، یک دارایی یا تعهد در مقابل یک دارایی یا تعهد دیگر، به منظور تمدید یا کاهش سررسید معامله می‌شود. در بورس‌های دنیا، داد و ستدها به صورت قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است. در نتیجه، کالا به طور فیزیکی معامله نمی‌شود و تنها ۳ درصد از معاملات به تحویل فیزیکی کالا می‌انجامد.

قرارداد کشف پریمیوم چیست؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، کشف پریمیوم قراردادی است که در بازار فیزیکی بورس کالای ایران معامله می‌شود و به موجب آن، طرفین متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) کالا را براساس قیمت نهایی (قیمت مبنا به علاوه مابه التفاوت توافق شده) معامله کنند.

خریدار بخشی از بهای معامله را در زمان توافق، به فروشنده پرداخت کرده و تسویه مابقی وجه متعاقباً و براساس شرایطی انجام می‌شود که در زمان عقد قرارداد مشخص می‌گردد.

مکانیسم این قرارداد به گونه‌ای است که در ابتدای انجام توافق، طرفین باید قسمتی از ارزش حدودی معامله را نزد اتاق پایاپای به عنوان وجه الضمان تودیع کنند.

در این قرارداد، ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﻣﺒ� ﻎ ﻳﺎ درﺻﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎسبه ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻳﺎ از ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ ﻛﺴﺮ می‌ﺷﻮد و قیمت مبنا ﻗﻴﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻋﺮﺿﻪ، ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺑﻮرس اﻋﻼم می‌شود.به این ترتیب، ﻣﻌﺎﻣ� ﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ زمانی بین طرفین منعقد می‌شود ﻛﻪ در ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ اﻧ� ﺎم آن ﻃﺒﻖ ﺿﻮاﺑﻂ بورس شده‌اند.

اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣ� ﻪ در زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ، ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻮرس ﻣﻴﺎن ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺮارداد ﻧﻘﺪ، نسیه ﻳﺎ ﺳ� ﻒ ﻣﻨﻌﻘﺪ می شود. ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ در این قراردادها از فرمول توافق شده بین طرفین و پریمیوم کشف شده در تالار قابل محاسبه است.

تجربه های بین المللی

این قراردادها در حالی برای استفاده در بورس کالای ایران طراحی شده که در بیان سابقه و نمونه‌های مشابه از انعقاد این نوع قراردادها در بورس‌های کالایی در دنیا می‌توان به بورس فلزات لندن اشاره کرد؛ گرچه تفاوت‌هایی بین این قراردادها در بورس کالای ایران با قراردادهای پریمیوم در بورس لندن وجود دارد.

بطوری که در بورس فلزات لندن به دلیل گستردگی دامنه انبارهای پذیرش شده در کشورهای مختلف، خریدار محصولی را از یک عرضه‌کننده خریداری می‌کند، اما محل تحویل توسط عرضه کننده تعیین می‌شود. این در حالی است که خریداران تمایل دارند کالا را در منطقه ای دیگر تحویل بگیرند.به همین دلیل، با کمک قراردادهای پریمیوم خریدار می‌تواند کالای مشابه را از انبار دیگری در یک منطقه یا کشور دیگری تحویل بگیرد.

تضمین خرید و فروش برای تولیدکننده و خریدار

مزیت اصلی این گونه قراردادها نسبت به سایر قراردادها در آن است که در قرارداد کشف پریمیوم خریدار از رسیدن کالا و تامین به موقع اطمینان خاطر دارد.

حال آنکه در قراردادی مثل سلف خریدار باید از وضعیت مالی خوبی برخوردار باشد تا جنس موردنظر را پیش‌خرید کند و در قرارداد فوروارد نیز به دلیل مشخص شدن قیمت نهایی در زمان انعقاد قرارداد، امکان تضمین قیمت وجود دارد.حال آنکه ممکن است برخی خریداران، سرمایه مورد نیاز را برای تامین مواد اولیه مصرفی خود در اختیار نداشته باشند، اما برای حفظ تولید آتی خود نیازمند تضمین هستند که این ضمانت به کمک قرارداد کشف پریمیوم امکان پذیر است.

ضمن اینکه فروشنده نیز این اطمینان را پیدا می‌کند که کالای تولیدی خود بورس کالا چیست را در تاریخ سررسید می‌فروشد.

با معاملات کشف پریمیوم در بورس کالای ایران، هم تولیدکننده و هم خریدار اطمینان پیدا می کنند که در هر فصل، در زمینه تولید محصول و خرید مواد اولیه موردنیاز خود در بازار مشکلی نخواهند داشت و این اتفاق به طور مستقیم تولید کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

یک مثال

در اینجا یک نمونه را با هم بررسی می کنیم؛ به عنوان مثال برای قرارداد کشف پریمیوم آلومینیوم در بورس کالا، قیمت مبنا نرخ بورس فلزات لندن در تاریخ سررسید (به عنوان مثال 31 شهریورماه سال 1399) ضربدر نرخ ارز در تاریخ سررسید تعیین می‌شود.

همچنین در روز عرضه، عرضه کننده قیمت پایه پریمیوم را 1000 ریال به ازای هر کیلوگرم در تالار پیشنهاد می‌کند؛ حال اگر فرض کنیم در تابلوی بورس و براساس مکانسیم عرضه و تقاضا مقدار پریمیوم بورس کالا چیست 900 ریال کشف شود. به این معنی است که در 31 شهریور ماه سال 1399، نرخ ارز داخلی و نرخ آلومینیوم در بورس فلزات لندن در تاریخ سررسید استخراج می‌شود و از حاصل ضرب این دو قیمت مبنا محاسبه می‌شود و به مبلغ 900 ریال پریمیوم اضافه می‌شود.

به این ترتیب در تاریخ سررسید، یک قرارداد طبق مشخصات اطلاعیه عرضه توسط بورس بین طرفین با قیمت مذکور منعقد می‌شود و طرفین باید اقدام به تسویه و تحویل قرارداد نمایند.

این گزارش می افزاید: معاملات قراردادهای کشف پریمیوم که از نوع قراردادهای بلندمدت به شمار می رود، برای نخستین بار در بورس کالای ایران روی محصول وکیوم باتوم تولیدی مجتمع پالایش نفت اصفهان کلید خورد و یکشنبه هفته آینده نیز 650 هزار تن قیر 6070 پالایش نفت جی در قالب همین قرارداد روی میز فروش می رود.